"Πάντα …. ευσχημόνως και κατά τάξιν γινέσθω" - Παναγιώτης Μαρτίνης

Παναγιώτης Μαρτίνης

"Πάντα …. ευσχημόνως και κατά τάξιν γινέσθω" (Α’ Κορ. Ιδ’, 40)

Με βάση και αυτή την προτροπή του Αποστόλου Παύλου στους Κορινθίους προχώρησε η Εκκλησία στο που, πως και πότε πρέπει να τελούνται τα μυστήρια και οι ιερές Ακολουθίες.

Τελευταία, όμως, παρατηρείται μια σύγχυση σ’ αυτή την καθορισμένη παράδοση της Εκκλησίας με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται η σημασία και ο σκοπός ορισμένων ιερών Ακολουθιών.

Ενδεικτικά θα αναφερθώ σε μερικές τέτοιες περιπτώσεις:

1. Αγρυπνία: Είναι μια καθαρώς μοναστηριακή Ακολουθία. Καλείται και «παννυχίδα», αφού τελείται, σύμφωνα με το τυπικό της, καθ’ όλη τη διάρκεια της νύκτας. Τέτοιες αγρυπνίες, όντως παννυχίδες, τελούνται στις μονές του Αγίου Όρους και σε όσες ακολουθούν το τυπικό της Αθωνικής πολιτείας. Επομένως, κατ’ ευφημισμό καλούνται «αγρυπνίες» αυτές που τελούνται στους εφημεριακούς ναούς που η διάρκειά τους δεν ξεπερνά το τρίωρο. Έτσι, μια Ακολουθία που είναι μια καθαρή μοναστηριακή, λατρευτική σύναξη, μεταφέρθηκε και στους ναούς των πόλεων, με αποτέλεσμα να παραμένουν κλειστοί την κυριώνυμη ημέρα της γιορτής.

2. Το μυστήριο του Ευχελαίου: Στηρίζεται κυρίως στην προτροπή του Αγίου Ιακώβου του Αδελφόθεου (κεφ. Ε΄, 14-16), που σημειώνει. « … ασθενεί τις εν υμίν; προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας, και προσευξάσθωσαν επ’ αυτόν αλείψαντες ελαίω ..και η ευχή της πίστεως σώσει τον κάμνοντα, και εγερεί αυτόν ο Κύριος …». Είναι σαφές από τη φράση «προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους», ότι το μυστήριο τελείται στο σπίτι του αρρώστου, ο οποίος αδυνατεί να προσέλθει στην εκκλησία. Δηλαδή το μυστήριο έχει σχέση με τη σωματική θεραπεία του ασθενούς, αλλά και με την ψυχική, όταν η ασθένειά του υπήρξε η αιτία κάποιας αμαρτίας. Αφού το σχετικό χωρίο ολοκληρώνεται με τη φράση: «καν αμαρτίας ή πεποιηκώς, αφεθήσεται αυτώ». Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση στους ναούς τελείται το εσπέρας της Μ. Τετάρτης, αφού, σύμφωνα με το υπόμνημα του Τριωδίου «… της αλειψάσης τον Κύριον μύρω πόρνης γυναικός μνείαν ποιείσθαι οι θειότατοι πατέρες εθέσπισαν …». Επομένως, η τέλεση του μυστηρίου σε εβδομαδιαία σχεδόν βάση, αλλοιώνει τη σημασία του μυστηρίου, όπως παραδοσιακά ορίζει η εκκλησία.

3. Ιεροί Παρακλητικοί Κανόνες: Ως γνωστόν, ο μήνας Αύγουστος είναι αφιερωμένος στη Θεοτόκο. Δεκαπέντε ημέρες προ της Κοιμήσεως της ψάλλονται εναλλάξ ο Μικρός και ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας, εκτός Σαββάτου και της παραμονής της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος φυσικά δεν αποκλείεται και σε άλλες περιπτώσεις. Όμως, η συχνή επανάληψη των Παρακλητικών Κανόνων σε καθημερινή ή εβδομαδιαία βάση στους Ιερούς Ναούς μειώνει τη σημασία και το σκοπό τους, αφού τελούνται προς τιμή της Θεοτόκου το μήνα Αύγουστο, ειδικά αφιερωμένο στην Κοίμησή Της. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ στον «Επιτάφιο» και στα «Εγκώμια» της Θεοτόκου, που έχουν πένθιμο χαρακτήρα, αν και η γιορτή της Κοίμησης έχει χαρμόσυνο χαρακτήρα, σύμφωνα και με την υμνολογία της γιορτής, όπως άλλωστε και κάθε πανήγυρης Αγίου.

4. Ιερά Λείψανα και Εικόνες: Έχει γίνει συχνή συνήθεια η μεταφορά και η λιτανεία Ιερών Λειψάνων και Εικόνων. Παραδοσιακά τα Ιερά Λείψανα και οι Εικόνες τιμώνται εκεί που «τεθησαύρινται» διότι η συχνή μεταφορά τους αντίκειται στην ιερότητά τους. Προσκυνηματικές επισκέψεις από τα παλιά χρόνια γίνονταν στους Αγίους Τόπους, στους τάφους των Αγίων κ.α. χωρίς η παράδοση να θέλει την μεταφορά των Ιερών Λειψάνων τους. Μάλιστα τους δίνουμε κι ένα κοσμικό χαρακτήρα. Τους αποδίδονται τιμές «αρχηγών του κράτους». Το ίδιο ισχύει και για τις συχνές λιτανείες. Η παράδοση θέλει να λιτανεύεται ο Επιτάφιος την Μεγάλη Παρασκευή, καθώς και ο πολιούχος, έφορος Άγιος κάποιας περιοχής. Οι Άγιοι δεν έχουν ανάγκη από κοσμικές εκδηλώσεις. Έγιναν Άγιοι επειδή υπήρξαν ταπεινοί. Η τιμή που αποδίδεται στη μνήμη τους σκοπό έχει τη μίμηση της βιοτής τους, κατά τον Ι. Χρυσόστομο. Οι λοιπές εκδηλώσεις, δυστυχώς, αλλοιώνουν αυτό το σκοπό.

Με τις παραπάνω εκκλησιολογικές απόψεις δεν επιθυμούμε να τραυματίσουμε την ευσέβεια του πιστού λαού του Θεού.

Πολλές φορές γίνονται καλοπροαίρετα με σκοπό την πνευματική καλλιέργειά του. Όμως αυτό δεν αποκλείει και τη σωστή κατήχηση του λαού δηλαδή πως, πότε, που θέλει η εκκλησία να γίνονται. Έτσι αποφεύγεται και η συχνή κατηγορία της εκμετάλλευσης της ευσέβειάς του!

Παναγιώτης Μαρτίνης, Δρ. Θεολόγος