Το βιβλίο των Ψαλμών -Χρήστος Π. Αδαμόπουλος

Η σύντομη αυτή εισαγωγή θα αναφερθεί στο πολύ σημαντικό για την πίστη μας βιβλίο των Ψαλμών, το οποίο κατά τη διάρκεια της χρονιάς που σήμερα κλείνει, μελετήσαμε στους κύκλους επιστημόνων.

Αναμφίβολα το βιβλίο των Ψαλμών είναι από τα πιο σημαντικά βιβλία της Αγίας Γραφής. Αποτελεί μια συλλογή 150 θρησκευτικών ποιημάτων. Η ονομασία τους, δηλώνει το χαρακτήρα αυτών των ποιημάτων, ποιήματα που τραγουδιόντουσαν ή συνοδεύονταν από κάποιο μουσικό όργανο. Στην εβραϊκή βίβλο η συλλογή φέρνει τον τίτλο "Αίνοι". Στην ελληνική γλώσσα εμφανίζεται και με τον τίτλο "Ψαλτήριο".

Το βιβλίο αυτό αποτελούσε το υμνολόγιο του Ισραηλιτικού λαού. Οι ψαλμοί γράφτηκαν σε μια περίοδο από την εποχή του Μωυσή μέχρι την αιχμαλωσία του λαού από τη Βαβυλώνα. Ο Δαβίδ τους συγκέντρωσε, θέλοντας να δημιουργήσει μια συλλογή από ύμνους και προσευχές λατρείας, δοξολογίας και ευχαριστίας. Οι πρώτοι γράφτηκαν από το Δαβίδ, στη συνέχεια προστέθηκαν ψαλμοί κι άλλων δημιουργών. Εκτός του Δαβίδ, στη διάταξη των ψαλμών έχουν συμβάλει και οι Ιωσαφάτ, Ιεζεκίας, Ιωσίας. Τέλος, ο Έσδρας μετά την επιστροφή από την εξορία, πιθανότατα συγκέντρωσε τη συλλογή, δίνοντας της τη σημερινή μορφή. Οι ψαλμοί αποδίδονται στους εξής συγγραφείς: Δαβίδ (73 ψαλμούς), Ασάφ (12), γιοι Κορέ (11), Σολομώντας (2 ψαλμούς, τους 72 και 127), Μωυσής (1, τον 90ο), Αιμάν (1), Εθάν (1, τον 89ο), ενώ οι υπόλοιποι 50 ψαλμοί είναι ανώνυμοι.

Σε αρκετούς από αυτούς έχει δοθεί και ένας τίτλος. Οι 116 έχουν τίτλο, ενώ οι υπόλοιποι 34 δεν έχουν.

Ο Κύριος μας αγαπούσε τους ψαλμούς. Στην επίγεια διακονία Του χρησιμοποίησε πολλές φορές αποσπάσματα τους, ενώ ανέφερε ότι πολλοί ψαλμοί γράφτηκαν γι Αυτόν.

Οι ψαλμοί έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη ζωή των εβραϊκού λαού. Ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της πνευματική τους ζωής. Υπήρχαν αρκετοί και σημαντικοί λόγοι γι αυτό: χρησίμευαν στη λατρεία  του Θεού ,έδιναν ευχαριστία, δοξολογία και αίνο στο Θεό, περιείχαν ζωντανές αλήθειες του Θεού και βοηθούσαν στο να έχουν σωστή θεολογία, μάθαιναν πως να προσεύχονται και να ευχαριστούν το Θεό , έδιναν παρηγοριά και πνευματική ενίσχυση στο λαό, ο Θεός τους μιλούσε μέσα από τους ψαλμούς , περιείχαν προφητείες για την έλευση του Μεσσία, κ.α.

Οι ψαλμοί είναι ένα θεόπνευστο βιβλίο για όλες τις περιπτώσεις της ανθρώπινης ζωής, είναι έργο του Αγίου Πνεύματος.

Ένας αγιορείτης Γέροντας κρατώντας το ψαλτήρι έλεγε : «Ὁ Θεός έσκυψε και είπε στο παιδί του τον Δαβίδ αυτά πού θέλει ν' ακούει»!

Τα νοήματα των ψαλμών αθόρυβα ἡ χάρις του Θεού τα αποτυπώνει στα πιο ιερά βάθη της καρδιάς. Έτσι ἡ καρδιά φωτίζεται και με τη σειρά της θερμαίνει πνευματικά το συναίσθημα, τη λογική και τη θέληση, ενώ παράλληλα επηρεάζει θετικά τις σχέσεις με το Θεό και με τον έξω κόσμο, γι' αυτό και η Εκκλησία μας, φιλάνθρωπα σκεπτόμενη περιέλαβε τούς ψαλμούς στις καθημερινές προσευχές. Στις Ἱ. Μονές μέσα στη ροή των ακολουθιών σ' όλη  την διάρκεια του

ημερονυκτίου, διαβάζονται περίπου εξήντα ψαλμοί.

Ανάλογα με τη θεολογική τους σύσταση και τη θεολογική τους ιδιομορφία διακρίνονται γενικά σε δοξολογικούς, ευχαριστίας, πένθους, μετανοίας, διδακτικούς, μεσιακούς και εσχατολογικούς.

Κέντρο τους είναι ο Άγιος Θεός, ενώ στο φωτεινό ορίζοντα της περιφέρειάς τους «ο άνθρωπος είναι κατενώπιον του Θεού».

Σαν γλυκύς συνοδοιπόρος, γράφει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, του ανθρωπίνου βίου, ὁ προφήτης Δαβίδ βρίσκεται σε όλους τούς δρόμους της ζωής και αναστρέφεται πρόσφορα με όλες τις πνευματικές ηλικίες και είναι κοντά σε κάθε παράταξη πού προκόβει. Παίζει με όσους νηπιάζουν, όπως θέλει ὁ Θεός, με τούς άνδρες συναγωνίζεται, παιδαγωγεί τη νεότητα, υποστηρίζει τα γηρατειά, γίνεται στους πάντες τα πάντα. Γίνεται το όπλο των στρατιωτών, ὁ προπονητής των αθλητών, ἡ παλαίστρα όσων γυμνάζονται, το στεφάνι των νικητών, η χαρά του τραπεζιού, ἡ παρηγοριά στο πένθος. Δεν υπάρχει τίποτε από τη ζωή μας πού να είναι αμέτοχο από αυτή τη χάρη.

Ὁ Μ. Βασίλειος λέγει ότι: «Ὁ ψαλμός αποκοιμίζει την αγριότητα της ψυχής......είναι γαλήνη των ψυχών μας· μας προσφέρει σαν ένα βραβείο την ειρήνη, με το να καθησυχάζει την ταραχή και τα κύματα των λογισμών μας. Διότι καταπραΰνει το θυμό της ψυχής και χαλιναγωγεί την προς την ασωτία και ακολασία κλίση του ανθρώπου....Ὁ Ψαλμός είναι συμβοηθός της φιλίας, ένωση των χωρισμένων, μέσον προς συμφιλίωση των εχθρευόμενων. Μάς δίνει και το μέγιστο οπό όλα τα αγαθά, μας δίνει την αγάπη. Διώκει τούς δαίμονες και προσκαλεί τη βοήθεια των Αγγέλων. Είναι όπλο εναντίον των νυκτερινών φόβων μας και ανάπαυση από τούς καθημερινούς κόπους».

Ὁ μακαριστός γέροντας Παΐσιος έλεγε για τούς ψαλμούς:

«Ευλογημένη ψυχή, τίποτε δεν είναι αδύνατο στο Θεό. Ζήτα Του με ευγένεια αυτό πού θέλεις. Εάν δυσκολεύεσαι, διάβασε τούς ψαλμούς του Δαβίδ. Θα δεις εκείνος με τί τρόπο ζητούσε οπό το Θεό και ελάμβανε αυτό πού ποθούσε», και συνεχίζει:

«Όσοι απομακρύνονται οπό το Χριστό, στερούνται τον θείο φωτισμό, γιατί άφησαν τό προσήλιο σαν τούς ανόητους και πηγαίνουν στο ανήλιο....Βλέπετε το Ψαλτήρι πού είναι γραμμένο με θείο φωτισμό, τί βαθειά νοήματα έχει! Μάζεψε, αν θέλεις όλους τούς θεολόγους, όλους τούς φιλολόγους, και θα δεις ότι έναν ψαλμό με τέτοιο βάθος δεν μπορούν να φτιάξουν! Ενώ ὁ Δαβίδ ἦταν αγράμματος, αλλά βλέπεις καθαρά πώς τον οδηγούσε το πνεύμα του Θεού».

Πήγε κάποιος οικογενειάρχης στον Γέροντα και του είπε για τις κτηματικές αδικίες πού έγιναν εις βάρος του: «Εγώ δεν στενοχωριέμαι για την αδικία γιατί δαβάζω τό Ψαλτήρι. Ένα Κάθισμα το απόγευμα και δύο Καθίσματα πριν ξημερώσει. Σχεδόν το έμαθα απ' έξω. Κανένας Ψαλμός δεν λέει ότι οι άδικοι έκαναν προκοπή. Ενώ τούς δικαίους τούς σκέφτεται ὁ Θεός. Εγώ Πάτερ μου δεν λυπάμαι τα κτήματα πού έχασα, αλλά λυπάμαι τα αδέλφια μου που χάνουν την ψυχή τους».

Ο όσιος Αρσένιος ο Καππαδόκης, σαν ιερέας που ήταν, χρειαζόταν να διαβάζει ευχὲς για διάφορες περιπτώσεις. Οι ευχὲς όμως του Ευχολογίου δεν αρκούσαν, επειδὴ υπήρχαν πολλὲς περιπτώσεις για τις οποίες δεν υπήρχε ανάλογη ευχή. Έτσι ὁ όσιος Αρσένιος χρησιμοποιούσε όλους τους ψαλμοὺς του Ψαλτηρίου, ορίζοντας έναν ψαλμό, για καθεμιὰ περίπτωση.

Το Ψαλτήρι, με τη χρήση αυτή, το είχε και ὁ Γέροντας Παϊσιος και το διάβαζε καθημερινὰ ολόκληρο. Μερικὲς φορὲς μάλιστα χώριζε τη νύχτα σε τμήματα-ώρες:
α πό τις 9:00 ως τις 10:00 π.χ. διάβαζε την ευχή και ευχόταν για όσους τελειώνουν αργά από τις δουλειές τους και γυρίζουν στα σπίτια τους, για να τους φυλάει ὁ Θεός
α πό τις 11:00 ως τις 12:00 ευχόταν για όσους ταξιδεύουν τη νύχτα, να μην παθαίνουν ατυχήματα
α πό τις 12:00 ως τη 1:00 για όσους ξενυχτούν μέσα στα κακόφημα κέντρα, για να τους βοηθήσει ὁ Θεός να ξεφύγουν.

Γενικά ευχόταν για όλες τις περιπτώσεις: για όσους ήταν μέσα στα νοσοκομεία, για τα ζευγάρια που μάλωναν, για να λυπηθεί ὁ Θεός τα παιδάκια κλπ

Κλείνει αυτή η μικρή αναφορά στους Ψαλμούς με τα λόγια του Γέροντα Πορφυρίου, ο οποίος σε ερώτηση ενός συνομιλητή του τί κάνει τις νύκτες, απάντησε: "Διαβάζω τούς ψαλμούς του Δαβίδ, αλλά με πίστη στο νόημα των λέξεων πού διαβάζω.

Πώς να στο πω, έχουν δύναμη οι ψαλμοί, πολύ μεγάλη δύναμη, γιατί γράφτηκαν με πολλά δάκρυα και πολλή ταπείνωση. Τέτοια ταπείνωση, πού ὁ ίδιος ὁ Θεός είπε: «βρήκα ανάπαυση μόνο στην καρδιά του Δαβίδ».

Οι ψυχές μας σήμερα ζουν και κινούνται «ἐν γῇ ἑρήμῳ καί ἀβάτῳ καί ἀνύδρῳ» και δεν υπάρχει άλλη λύτρωση από την καταφυγή μας σε Κείνον ο οποίος είπε: «ἐάν τις διψᾶ, ἐρχέσθω πρός με καί πινέτω» (Ιωαν. 7, 37). 

Χρήστος Π. Αδαμόπουλος