π. ΕΥΣΕΒΙΟΣ ΜΑΤΘΟΠΟΥΛΟΣ, Η ΠΙΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ‘ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ’ - ΑΘ. ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

π. ΕΥΣΕΒΙΟΣ ΜΑΤΘΟΠΟΥΛΟΣ

    

 Η  ΠΙΟ  ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ  ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ‘ΠΑΡΕΜΒΟΛΗ’

ΑΘ.  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

  

   «Ευγνωμονώ τους ανθρώπους που με τα Κατηχητικά και άλλα συντέλεσαν να κρατηθώ στα κρίσιμα χρόνια της νιότης, της Εκκλησίας εντός» ! Σταθερή επωδός της συμβίας, υπόμνημα αφοπλιστικό. Και η συμπλήρωση: «Ο Θεός δε θα με ρωτήσει για τα «αντί» Δυτικής θεολογίας και Ανατολικής, τις βυζαντινές  γραφικότητες ή τη γοητευτική ορθόδοξη λεξιθηρία σας, αλλά αν και πόσο Τον αγάπησα στο πρόσωπο του ελάχιστου αδελφού» ! Στο κατώφλι της όγδοης δεκαετίας αμφότεροι, σε «κατ’ οίκον εκκλησία» -Παύλος- ή «μικρή εκκλησία» -Χρυσόστομος- έτη συναπτά πενήντα συν τρία, και, της γενιάς που έζησε πλησίστια στην κορύφωση της «πιο δημιουργικής εκκλησιαστικής ‘παρεμβολής’, της «Ζωής» ! Οι συζητήσεις μας έντονες, πλην, παρότι φιλόλογος εκείνη, οι επισημάνσεις της, θεωρητικά όχι θεολογικές, ουσιαστικά όμως χριστιανικές, ή σε τρέχουσα γλώσσα-μόδα-ουσιαστικά ορθόδοξες.  

     Μυριάδες ψυχές, «απογεγραμμένες με γραφίδα αγγελική» -Μ. Βασίλειος, «περί νηστείας», 2η- γυναίκες, άνδρες, αγράμματοι, γραμματισμένοι, ανώνυμοι, επώνυμοι, επιστήμονες, διανοούμενοι, επαγγελματίες, επιχειρηματίες, μισθωτοί, εργάτες, αγρότες … ζώντες έτι, χριστιανοί ορθόδοξοι όλοι, θα προσυπέγραφαν τη «σταθερή επωδό». Και, δίνοντας στο καταληκτικό, «της Εκκλησίας εντός», την έννοια, «σε άγγιγμα της σωτήριας πρότασης ζωής που αυτή κομίζει», θα το απηύθυναν ως τηλεγραφικό χαριστήριο στα εκατόν εφτά χρόνια της «Ζωής» ! Αυτής, «των ελάχιστων γερόντων, και … ανήμπορων ν’ ανηφορήσουν στην ορεινή Γορτυνία για τα Αποκαλυπτήρια» ! Που, ως έκφραση από καρδίας ευχαριστίας, θα ηχούσε ως δικαίωση, επιβράβευση, ο Θεός ξέρει, αν και επισφράγιση, της προσφοράς όσων αφιέρωσαν τη ζωή τους στην αφυπνιστική «παρεμβολή», που ξεκίνησε το 1907 ο Μεγαλοσπηλιώτης Ιερομόναχος Ευσέβιος Ματθόπουλος, ιδρύοντας την Αδελφότητα Θεολόγων «Ζωή».  

     Η οποία, παρ’ όσα λέγονται ή γράφονται συχνά, απετέλεσε ιδιαίτερα τα πρώτα εξήντα χρόνια του 20^ου αιώνα, την κύρια και καίρια αναγεννητική πνευματική προσπάθεια στον Ελλαδικό εκκλησιαστικό χώρο, αν όχι και ευρύτερα ! Και παρότι έχει χάσει την πρώτη της ορμή, συνεχίζει, «κρίμασιν οις οίδε ο Κύριος», από το 1960, ως δυο  παράπλευρες κοίτες, μ’ αυτή της Αδελφότητας του «Σωτήρα», της αρχικής πηγής

*******

   

 Γεννημένος το 1849 στα Τρεσταινά της ορεινής Γορτυνίας-σήμερα Μελισσόπετρα -μια αετοφωλιά εφτακόσια μέτρα ψηλά στις βουνοπλαγιές του Μαινάλου, ο Βασίλης Ματθόπουλος, δεκατεσσάρων χρονών αγόρι, ισχνό κι αδύνατο, αλλά με φλόγα ψυχής  πηγαίνει να ασκηθεί μια εξαετία πλάι στο Μεγαλοσπηλιώτη Ιερομόναχο Ιγνάτιο Λαμπρόπουλο, «μεγάλο κήρυκα και μοναδικό ξαγορευτή σ’ όλο το Μοριά»- Κ. Μπαστιάς. Μετά την κοίμηση του Γέροντα, νέος Διάκονος Ευσέβιος τώρα, προωθεί τις γυμνασιακές του σπουδές στο μόνο τότε Γυμνάσιο του Πειραιά, τις ολοκληρώνει στο Βαρβάκειο, και το 1976 γράφεται στη φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως Πειραιώτης συγχωρούμε να παρεμβάλω με νόημα ότι, υπηρετώντας τη δεκαετία του 1980 στην Ιωνίδειο Πειραματική Σχολή Πειραιά, διάδοχο εκείνου του Γυμνασίου, εντόπισα το όνομά του στο σχετικό Μαθητολόγιο.  

      Πρεσβύτερος σε λίγο-ιερατικός βαθμός, γι αυτόν τελικός σταθμός -από την πρώτη στιγμή, «σπένδεται επί τη θυσία και τη λειτουργία της πίστεως». Ανοίγεται με ορμή και φλόγα στο κήρυγμα από τη Σχολή του «Λόγου» του Απόστολου Μακράκη. Όπου όμως η κορύφωση του ιερεμιακού ελέγχου της Συνοδικής ενοχής για το διαβόητο σκάνδαλο των Σιμωνιακών, τον φορτώνει άδικα με εξορία οκτώ ετών στην Κέρκυρα -1879- που ευτυχώς οι έντονες διαμαρτυρίες των πιστών θα την περιορίσουν σε πέντε.

    

Ελεύθερος στα 1884, «δε θα ακολουθήσει το δρόμο της κατεδάφισης, της ανεύθυνης κριτικής … δε θα γίνει άρνηση, θα πάρει την ανηφοριά της δημιουργικής παρουσίας»- Σάββας Αγουρίδης. Για είκοσι στη συνέχεια χρόνια, και πιο πολλά, μάλιστα, από το 1895 ως «γενικός του Έθνους ιεροκήρυκας» με βούλα Συνοδική, οργώνει πνευματικά την τότε Ελλάδα των Θεσσαλικών ορίων, σπέρνει λόγο του Θεού και αναπαύει ψυχές κάτω από το εξομολογητικό πετραχήλι του. Ώσπου, το 1907 με πέντε νεόκοπους θεολόγους, έτοιμους για ευαγγελισμό των χριστιανών, που τον πλαισιώνει στα παρά δύο εξήντα του, ιδρύει την Αδελφότητα Θεολόγων «Ζωή». Που, από το 1911, εκπέμπει πανελλήνια και γραπτό χριστιανικό μήνυμα από το ομώνυμο φύλλο.

     Τολμά έτσι ιερή «παρεμβολή» σε ερημία εκκλησιαστική ! Το τελευταίο είναι πολύ σοβαρό, και κάνουν χοντρό λάθος, όσοι για δικό τους λόγο το προσπερνούν. Καλεί σε υπέρβαση της τελετουργικής αυτάρκειας και επανάπαυσης, σε πνευματική αφύπνιση και συστηματική διδαχή του σώματος των πιστών, συνάμα και άσκησή του σε συνειδητή χριστιανική ζωή. Σ’ αυτό που απηχεί θαυμάσια η ευσύνοπτη διατύπωση του Μητροπολίτη Γορτυνίας κ. Ιερεμία: «Αν δεν ήταν αυτός ο πατέρας, δε θα ξέραμε σήμερα γιατί κάνουμε το σταυρό μας».

    Από τούτο, σε επαναφορά της Εκκλησίας στο επίκεντρο της Ελληνικής ζωής. Όχι στο περιθώριο, σαν «απολίθωμα περασμένης ώρας», ή κατάλοιπο οπισθοδρομικού και στείρου βυζαντινισμού, όπου την απωθούσε η κορυφούμενη τότε πρόοδος ιδιαίτερα των θετικών επιστημών. Η οποία επερχόταν κατεδαφιστικά προβάλλοντας σαν αιχμή του δόρατος τη λεγόμενη «επιστημονική αθεΐα», και το παράγωγό της, τον ιστορικό υλισμό, που είχε πάρει και υπόσταση κρατική στο νεόκοπο τότε, αλήστου μνήμης τώρα, «υπαρκτό σοσιαλισμό», και τα οράματα … ολοκληρωτικής υλικής ευτυχίας των λαών που επαγγελλόταν !

   

  Δυο χρόνια αργότερα, εκδίδει το βιβλίο: «Ο προορισμός του ανθρώπου», ως βασικό πρακτικό οδηγό ολοκληρωμένης χριστιανικής ζωής. Πρόκειται για ένα απόσταγμα της προσωπικής του αγωνιστικής πνευματικής εμπειρίας και ασκητικής, σε γραμμή ένα κι ένα κάνει δυο, και «όστις θέλει ακολουθεί» ! Όχι νεφελώματα θεολογίας γραφείου, με ευδιάκριτο στόχο και τον εντυπωσιασμό ! Άμβωνες πολλοί αντιλαλούν τώρα λόγο Χριστού, εκδίδονται βιβλία χριστιανικά, απλώνονται τα Κατηχητικά που ξεκίνησαν ανύσταχτοι πρεσβύτεροι -Γεώργιος Μακρής, Μάρκος Τσακτάνης, Άγγελος Νησιώτης- λίγα χρόνια πριν με πολλή αυταπάρνηση, δικτυώνονται από τη «Ζωή» πανελλαδικά, και δίνουν ως καρπό καλό συνειδητούς χριστιανούς, «της Εκκλησίας εντός» !

*******

     Δυο χρόνια πριν την κοίμησή του, στα ογδόντα μέσα του κι έξω λευκά -29.6.1929, Πέτρου και Παύλου, μέρα όχι λίγο συμβολική- ο π. Ευσέβιος ορίζει προϊστάμενο  της «Ζωής» τον Αρχιμανδρίτη Σεραφείμ Παπακώστα, κατοπινό δημιουργό των «μεγάλων ωρών της» ! «Άνδρα που, η ευθυτενής κορμοστασιά του, το ασπρορόδινο πρόσωπό του, ο αέρας των κινήσεών του, πρόδιναν έναν ελληνικό τύπο από τους πιο καθαρούς, από αυτούς που είναι κανείς βέβαιος απ’ την πρώτη ματιά, ότι περιέχουν απρόσμιχτες την ορθόδοξη νοοτροπία και αίσθηση…»- Βασίλης Μουστάκης. Και ο εκ των σπλάχνων αυτής αυστηρός κριτής της Καθηγητής Χρήστος Γιανναράς προσθέτει: «Εκείνον με το μέτριο ανάστημα, που πίσω από τα χρυσά γυαλιά και το κοφτερό βλέμμα, σου έδινε πραγματικά την αίσθηση μιας ηγετικής παρουσίας» και, «είχε στην «κίνηση» φήμη ανυπέρβλητης αγιότητας. Με αυτόν προϊστάμενο η «Ζωή» θα γνώριζε τέτοια εκπληκτική ανάπτυξη, που σίγουρα ξεπερνούσε κάθε προσδοκία του ιδρυτή της».

      Πράγμα που θα έχει συντελεστεί ως τα 1954, που ο Θεός θα τον καλέσει, εξήντα δυο μόνο χρονών, να αναπαυθεί από την πολύμοχθη προσπάθεια. Και, να κάνει τον ονομαστό Αθανάσιο της Ιβήρων να πει: «Ευλόγως δύναται να χαρακτηρισθεί ως η μεγαλυτέρα οργανωτική φυσιογνωμία εν τη Εκκλησία του αιώνος μας». Και το λόγιο Αρχιμανδρίτη τότε Χρυσόστομο Θέμελη, Μητροπολίτη Μεσσηνίας μετά, στον εκ μέρους της Εκκλησίας αποχαιρετισμό του, ανάμεσα σε άλλα να πει: «Ο πρύτανις του λόγου, εξέχουσα και σημαντική θρησκευτική και εκκλησιαστική προσωπικότητα, που, αφήκεν όντως εποχήν εις τα χρονικά της Εσωτερικής Ιεραποστολής της Εκκλησίας ημών, και ανεδείχθη υπεράξιος Ιεροκήρυκας του Μητροπολιτικού Ναού Αθηνών».

     Καθώς, ως τότε θα ευλογηθεί και θα ευτυχήσει να ρίξει «στον αγρό του θερισμού» όχι λίγους εργάτες με ζήλο Θεού, ωραίες ψυχές με αυταπάρνηση και όρεξη για δουλειά. Και, από το δίδυμο Κήρυγμα-Κατηχητικά, όχι τόσο ως «επιβλητικός επιτελάρχης με Ωριγένεια εργατικότητα και δυναμική, όσο ως χριστιανός με ανύσταχτη εγρήγορση… με τόλμη στη δοκιμή πρακτικής Σίμωνος Κυρηναίου, να ανοιχτεί σε κινήσεις που… πιάνουν ζωτικούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας, και η ευαγγελική τους επενέργεια, η ζύμωσις που επιφέρουν στο Γένος είναι ανυπολόγιστου βάρους»- Β. Μουστάκης.

     Παραθέτω, λοιπόν, πρόχειρα και ενδεικτικά: «Χριστιανικές Μαθητικές Ομάδες», «Χριστιανική Φοιτητική Ένωση», «Χριστιανικές Ενώσεις, Επιστημόνων, Γονέων, Κοινωνικής Συμπαράστασης, Εκπαιδευτικών Λειτουργών, Εργαζομένης Νεολαίας… Κι ακόμα γυναικεία Αδελφότητα εσωτερικής ιεραποστολής «Ευσέβεια», ασκητριών αδελφών νοσοκόμων «Ευνίκη». Ποιος από όσες και όσους διακονήσαμε ή περάσαμε από αυτές τις ιερές, όχι, βέβαια, χωρίς αστοχίες, «παρεμβολές» δεν αναπολεί λεπτά βιώματα και χριστιανικές ιστορίες εκπληκτικές !

     Θα οργανώσει διαλέξεις χριστιανικής αντεπίθεσης στην «επιστημονική αθεΐα», και με αιχμή του δόρατος την περίφημη «Διακήρυξη Ελλήνων Επιστημόνων, Διανοητών και Καλλιτεχνών» θα τη χτυπήσει καίρια. Θα προωθήσει την έκδοση χριστιανικών περιοδικών επιπέδου, αντίστοιχων παιδικών, βιβλίων πνευματικής καθοδήγησης, χριστιανικής λογοτεχνίας … Θα δημιουργήσει Οικοτροφεία Φοιτητικά, θερμοκήπια χριστιανικά, Νεανικά Πνευματικά Κέντρα, οάσεις πνευματικής συνάντησης, άθλησης, παιχνιδιού, αγνής χαράς, προδρόμους των σήμερα Ενοριακών… Το ωραιότερο, το και αλησμόνητο, καλοκαιρινές Κατασκηνώσεις παραδείσιας ατμόσφαιρας και ζωής σε Αγία Παρασκευή και Παρνασσό !

Φτάνει να αναφέρω ονόματα αρχηγικής παρουσίας μόνο δυο, Αναστάσιος Γιαννουλάτος, Δημήτριος Τρακατέλλης-σήμερα Αρχιεπίσκοποι Αλβανίας αντίστοιχα και Αμερικής-για να καταλάβει πανεύκολα ο καθείς πόσο ατόφια είναι αυτή η καταγραφή. Τι απερίγραπτα υπέροχες ώρες ζήσαμε εκεί, τι χαράγματα χριστιανικής αλήθειας τυπώθηκαν ανεξίτηλα ως σήμερα στην παιδική ή νεανική μας ψυχή, πόσες ευχαριστίες οφείλονται στο Θεό, ποια ευγνωμοσύνη στους συντελεστές, ιδιαίτερα στο λαμπρό όλων αυτών ενορχηστρωτή !

      Ως τα μέσα του εικοστού αιώνα και πέρα, το σφυγμό και το σφρίγος πανελλαδικά-ίσως πανελλήνια, Κύπρος και αλλού-αυτού που ονομάζουμε χριστιανική ζωή, σε τρέχουσα γλώσσα, ορθόδοξη, συντόνιζε ο δυναμισμός της ιερής «παρεμβολής» της «Ζωής». Το επικυρώνω με υπογραφή Επισκόπου Διοκλείας Κάλλιστου Ware, ονομαστού Άγγλου

Ορθόδοξου Θεολόγου και Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης: «Αποφασιστικό ρόλο στην ελληνική εκκλησιαστική ζωή έπαιξαν στη διάρκεια του πρώτου μισού αυτού του αιώνα-20^ου- κινήσεις «εσωτερικής ιεραποστολής» αφιερωμένες στον ευαγγελισμό και το κοινωνικό έργο. Η πιο δυναμική απ’ αυτές, η «Ζωή», γνωστή ως «Αδελφότης Θεολόγων» δημιουργήθηκε από τον π. Ευσέβιο Ματθόπουλο το 1907… Η επιρροή της «Ζωής» βρισκόταν στο αποκορύφωμά της την περίοδο 1920-1960, αλλά από τότε έχει μειωθεί. Τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 60 διασπάστηκε, και δημιουργήθηκε μια ανταγωνιστική οργάνωση, «ο Σωτήρ»- «Η Ορθόδοξη Εκκλησία», σ. 230-31.

    Δε θα σταθώ, ούτε πολύ, ούτε αυστηρά στην αβάσταχτη πίκρα της μεγάλης του 60 πληγής. Έχει από το γιατρό χρόνο επουλωθεί ! Την ευθύνη της όμως για πάντα θα κουβαλούν, όσοι διαχειρίστηκαν άμεσα το μετά Σεραφείμ ηγετικό κενό. Και στο μέτρο που όλα ανήκουν στην κρίση της Αγάπης του Θεού, σ’ αυτήν ανήκει και η επάλληλη έκτοτε συνέχεια από τα δυο ρεύματα της μιας του Ευσεβίου πηγής.

*****

    

Τώρα, επειδή από την πρώτη στιγμή στάθηκα στην υπό το λόγιο Αρχιμανδρίτη π. Ηλία Μαστρογιαννόπουλο ρεύμα της «Ζωής»-χωρίς να πάψω να τιμώ και αγαπώ, ιδιαίτερα τους παλιούς της επάλληλης μετά γνωστούς-οφείλω να καταθέσω εδώ μαρτυρία ενδιαφέρουσα, αν μη και σημαντική, για τα Θεολογικά Συνέδρια «Έφεσος». Που, οργάνωσε για σειρά ετών με το επιτελικό του δίδυμο, Αρχιμανδριτών τότε, Δημητρίου Τρακατέλλη και Αναστασίου Γιαννουλάτου, και το νεώτερο θεολόγο, λαμπρό συγγραφέα μετά, και Πανεπιστημιακό Καθηγητή, φίλο και αδελφό, Χρήστο Γιανναρά. Να επισημάνω μετά λόγου γνώσεως κάτι που εύκολα προσπερνιέται, και ίσως όχι άδολα. Ότι: Στα Συνέδρια εκείνα έγιναν τα πρώτα ανοίγματα και οι συνακόλουθοι βηματισμοί, νηπιακοί ίσως, πάντως ενδεικτικοί προς την περίφημη, ή περιβόητη πια «στην Ορθοδοξία στροφή». Και, μάλιστα, με τρόπο που εκπλήσσει για το πόσο παράξενα ο Θεός ενεργεί !

      Μέχρι τότε δεν είχε προσεχθεί, ούτε επισημανθεί ότι, η θεολογία που διδασκόταν στην Ελλάδα από όλους ήταν κατάστικτη με δυτικό θεολογικό σχολαστικισμό. Αυτή κυριαρχούσε στη Δύση, αυτή είχε περάσει και στην Ανατολή. Και, πρόβλημα ουδέν ! Ακόμα κι αυτός ο «Αόρατος πόλεμος», και τα «Πνευματικά γυμνάσματα» Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτη είναι επεξεργασίες από προηγηθείσα μετάφραση στα ελληνικά, ομώνυμων έργων δυο ρωμαιοκαθολικών μοναχών-ο πρώτος, μάλιστα, Ιησουίτης. Αυτή την «κουβαλούσαν στις αποσκευές τους», κι αυτήν προωθούσαν από τις Θεολογικές Σχολές, οι σπουδασμένοι στην Εσπερία, Ρωμαιοκαθολική ή Προτεσταντική,  Καθηγητές. Αυτή είχε πέραση ως τότε, αυτή πουλούσε, για να το πει κανείς, εμποροοικονομικά, αυτήν προώθησαν, ως ήταν φυσικό και επόμενο, και οι της «Ζωής». Παραπέμπω στο περισπούδαστο έργο του Καθηγητή Χρήστου Γιανναρά, «Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα», όπου ξεκαθαρίζονται αυτά εξονυχιστικά.

     Επαναλαμβάνω όμως, «και πρόβλημα ουδέν» ! Γιατί σε τίποτα δεν άλλαζαν όσα  αφορούσαν στο ορθόδοξο τελετουργικό, την ορθόδοξη πίστη, την απόρριψη των δυτικών καινοτομιών, κανονικών-πρωτείο, αλάθητο-δογματικών -filioque- πολιτικών- κρατική εξουσία- και συνακόλουθων απαιτήσεων. Ώσπου, αρχές της δεκαετίας του 60, ο Δημήτριος Κουτρουμπής, που είχε προσχωρήσει στο Ρωμαιοκαθολικισμό, και είχε προχειριστεί δόκιμος Ιησουίτης μοναχός, και σταλεί να διδάξει στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού … Αλλά ! Μετά ταύτα είχε επανέλθει στην Ορθοδοξία, ως εισηγητής και στα συνέδρια αυτά, κι από κοντά ο π. Ιωάννη Μάγεντορφ, Καθηγητής στο Ορθόδοξο Ρωσικό Θεολογικό Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου-Παρίσι, και άλλοι, έπιασαν να μιλούν για μια ορθόδοξη θεολογία, που ακουμπάει καλά στην Ανατολική Πατερική και Νηπτική Παράδοση … Παράλληλα έπιασαν να μεταφράζονται βιβλία σχετικά, και να παίρνει το δρόμο της η «στην Ορθοδοξία στροφή». Που θα γιγαντωθεί όμως και από τις κεντρόφυγες δυνάμεις της «Ζωής». 

     Αυτή είναι η αλήθεια γυμνή ! Διό ήταν και μικρόψυχο, και εξοργιστικό να φορτωθεί σ’ αυτό το χώρο η περί δυτικού σχολαστικισμού ανύποπτη αστοχία ή και δεινό. Και, αντί για «ευχαριστώ» στον Ευσέβιο, «Ζωή», που αν δεν είχε παρεμβληθεί, «δε θα γνωρίζαμε, γιατί κάνουμε το σταυρό μας», και να πάμε δημιουργικά παρακεί, περάσαμε σε μια πολεμική της μανική, και πετροβόλημα καταιγιστικό ! Από, θεολογικές μικρό-σκοπήσεις, απωθημένα προσωπικά, άλλες σκοπιμότητες, αναγκαίες ως φαίνεται για να σταθεί στα πόδια του ο «μύθος» της «στροφής», ανοιχτήκαμε στην τυφλή αποκήρυξη όσων καλών είχαν δημιουργηθεί. Σε έναν αβυσσαλέο μανιχαϊκό διονυσιασμό, όπου τα πρότερα περνούσαν από το δίπολο: «Η Ανατολή το φως, η Δύση το σκότος» ! Και απορρίπτονταν μετά βδελυγμίας ως φέροντα δυτικό ιό !

       Όμως τα χρόνια πέρασαν, τα πράγματα καταλάγιασαν. Και, αν θα ήταν ολίσθημα στο ίδιο λάθος να θεωρηθεί η «στροφή», γυμνή από θετική συμβολή και προσφορά, θα ήταν και παράλειψη να μην επισημανθεί ότι σε τελική ανάλυση ήταν, «μια κατά γράμμα απομίμηση της τεχνοτροπίας και των τύπων εκφράσεως του βυζαντινού παρελθόντος»- Μητροπολίτης Περγάμου, Ιωάννης. Ήγουν, «κύμβαλον αλαλάζον», όχι πρόταση ουσιαστικής έκφρασης του πνεύματος θυσιαστικής αγάπης, οφείλει να «σαρκώνει» η Ορθοδοξία με τρόπο επίκαιρο! Αφήστε ότι η όλη υπόθεση πολώθηκε στο δίπτυχο: «Η Ανατολή το φως, η Δύση το σκοτάδι». Του οποίου «η μανιχαϊκότητα … είναι κάτι παραπάνω από προφανής. Το «καλό» είναι στην πλευρά της Εκκλησίας και της Ανατολής, ενώ το «κακό» βρίσκεται στη μεριά του κόσμου και της Δύσης»- Καθηγητής Μ. Μπέγζος. «Το Μέλλον του Παρελθόντος», σ.144. Τέλος, σε ό, τι αφορά στο αν, ή ποιοι πήραν είδηση τη «στροφή», αν ή πόσο επηρέασε την ακαδημαϊκή θεολογία, την εκκλησιαστική ηγεσία, την πνευματική, πολιτική, οικονομική της χώρας, η παραπομπή στο τελευταίο κεφάλαιο της αναφερθείσης μελέτης, «Ορθοδοξία και Δύση στη νεώτερη Ελλάδα», αποκαλύπτει πολλά !

     Συνεπώς επιβάλλεται να πούμε ότι  η «Ζωή» συνέχισε στην αγωνιστική γραμμή του ιδρυτή της, και συνεχίζει με εγνωσμένη την αυταπάρνηση των εις βαθύτατο γήρας ολίγων λίγων μελών της. Που όμως,, έχουν υη χαρά να βλέπουν ότι: «Όντως τα κύρια σημεία του προγράμματος της «Ζωής» έχουν σήμερα υιοθετηθεί από την Εκκλησία της Ελλάδος και εφαρμόζονται στο δικό της έργο». Έστω κι αν είναι φανερό, ότι «το ιεραποστολικό και εκδοτικό έργο της, όπως και άλλων συναφών οργανώσεων, έχει οπωσδήποτε περιοριστεί, καθ’ ο μέτρο δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν το περισσότερο παραδοσιακό-και ολιγότερο ηθικιστικό και πουριτανικό-ύψος που επικρατεί μεταξύ των πιστών και των νέων»- Κάλλιστος Ware.

*******

    

Ολοκληρώνω, λοιπόν, με όχι τυχαία επισκοπική υπογραφή «Ο π. Ευσέβιος Ματθόπουλος, είναι μια από τις προσωπικότητες εκείνες … που δεν αρκέστηκαν σε ψηλάφηση, αλλά προχώρησαν σε βαθιά τομή της ιστορικής και πνευματικής πορείας της Εκκλησίας μας. Στο πρόσωπό του κρίνεται η έννοια του εξωτερικού φαινομένου και του αυθεντικού περιεχομένου. Συναντάται ο σεβασμός του τύπου με το αντίκρισμα της ουσίας. Συνδυάζεται η προσήλωση στην παράδοση με την αφιέρωση στη δημιουργία… Ακόμα κι αυτοί που μέχρι σήμερα τον πολεμούν, επιβεβαιώνουν χωρίς να το καταλαβαίνουν, ότι τα αποτυπώματα της ζωής του σφράγισαν βαθιά τη σημερινή εκκλησιαστική πραγματικότητα και την ψυχή τους. Είναι τέτοια η επιρροή του, ώστε μέχρι σήμερα… όσοι εργάζονται στο χώρο της εκκλησιαστικής δράσεως, να μη μπορούν να ξεφύγουν την ετεροχρονισμένη μίμηση της μορφής της διακονίας του. Επικριτές και φίλοι του… ‘παγιδεύονται’ στις μεθόδους του και αντιγράφουν τα σχήματα της δικής του εργασίας. Αυτά πάλιωσαν στο χρόνο και εμείς δεν μπορούμε να ανανεωθούμε στο πνεύμα. Ο αιώνας μας δεν κατάφερε να γεννήσει νέες μορφές διακονίας εκτός από τις δικές του». Γιατί: «Προοδευτικό στην Εκκλησία είναι αυτό που γίνεται, όχι επειδή έχει ανθρώπινη ικανότητα, αλλά επειδή αποτελεί καρπό υπακοής στο θέλημα του Θεού»-Μητροπολίτης Μεσογαίας-Λαυρεωτικής Νικόλαος Χατζηνικολάου, περιοδικό «Η Δράσις μας», τ. 369.

     Τέλος το, ποιοι ή πόσοι του εκκλησιαστικού χώρου-θεολόγοι, μοναχοί, κληρικοί μέχρι και του επισκοπικού βαθμού-του επιστημονικού, πολιτικού, κοινωνικού … και ως ποιο βαθμό ωφελήθηκαν από αυτή την ιστορία, «εάν ημείς σιωπήσωμεν, κα οι λίθοι κεκράξονται» ! Γι αυτό κλείνω με της συμβίας την επωδό: «Ευγνωμονώ τους ανθρώπους που με τα Κατηχητικά και άλλα συντέλεσαν να κρατηθώ στα κρίσιμα χρόνια της νιότης μου της Εκκλησίας εντός» ! Και την ευχή: «Η πιο καλή αναφορά στη ζωή και το έργο του Ευσέβιου Ματθόπουλου θα περνά από το αίτημα της θερμής προσευχής, να λυπάται ο Θεός κάθε τόσο τη φτώχεια μας, και να στέλνει μορφές φωτισμένες, να μας γυρίζουν στην αφετηρία»’*.

      Ιδιαίτερα σήμερα, που όλα δείχνουν, ότι τα πράγματα ολισθαίνουν στο μη περαιτέρω  !

Αθ. Κοτταδάκης

 *  Δες. Αθ. Κοτταδάκη. «Αυτοί που άνοιξαν το Δρόμο», Αθήνα, 1976-Φλαμιάτος, Παπουλάκος, Ιγνάτιος Λαμπρόπουλος, Ιερόθεος Μητρόπουλος, Ευσέβιος Ματθόπουλος, και: «Μορφές Μεγάλων Ωρών», Αθήνα, 1989-Σεραφείμ Παπακώστας, Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος-,αμφότερα, εκδόσεις «Τήνος». 

 Μετά το γραπτό μου για τις ανάγλυφες προτομές π. Ευσεβίου και Π. Ν. Τρεμπέλα προχωρώ στις δυο ευσύνοπτες, πλην περιεκτικές αναφορές στο βίο και το έργο τους, που αν ως παρακαλώ διαβαστούν ιδιαίτερα από τους νεώτερους, ίσως συντελέσουν να περιοριστεί έστω και λίγο η σκόνη, για να μην πω, η λάσπη, που έχει ριχτεί με πολλή, βέβαια, μαστοριά, αλλά πολύ άδικα εις βάρος τους. Και αρχίζω από τον πρώτο.