Η ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΘΕΩΣΗ ΚΑΙ Η ΘΕΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Ισαάκ ο Σύρος - Ιωάννης ο Χρυσόστομος

Η  ΑΣΚΗΤΙΚΗ  ΘΕΩΣΗ  ΚΑΙ  Η  ΘΕΩΣΗ  ΤΗΣ  ΑΓΑΠΗΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

         «Ο πράος και ταπεινός στην καρδιά Ιησούς Χριστός» καλεί απλά και καθαρά κάθε χριστιανό να γίνει τέλειος σαν τον ουράνιο Πατέρα του -Ματθ.5,48- ή άγιος, όπως ο Θεός -1Πετρ.1,1- βέβαια όσο είναι στον άνθρωπο εφικτό! Θεμέλιο λίθο επίτευξης αυτού  προσδιορίζει το ταπεινό φρόνημα, και κορύφωσή του, τη χωρίς όρια αγάπη του Θεού μεταστοιχειωμένη σε αγάπη στον άλλο άνθρωπο, και αυτόν τον εχθρό- «Επί του Όρους Ομιλία», Ματθ.5-7. Όπου, η αγάπη στον άλλο άνθρωπο  ορίζεται ισότιμη με την αγάπη στο Θεό-«δευτέρα ομοία αυτή εστί». Αυτά τα σφράγισε μια για πάντα με το αίμα της Σταυρικής θυσίας του, και έχουν να πουν ότι η τελειότητα-αγιότητα θεμελιώνεται στην ταπείνωση και κορυφώνεται στο ομοούσιο και αχώριστο δίδυμο της αγάπης στο Θεό και της ισότιμης με αυτήν αγάπης στον όποιο άνθρωπο!

         Με την πάροδο του χρόνου αυτά «φορτίστηκαν» θεολογικά, και μεταγράφτηκαν βυζαντινά, μεγαλόπρεπα, επιβλητικά, και υποβλητικά, ως «θ έ ω σ η»! Που, με τη σειρά της έφτασε να προβάλλεται, και όχι δυσδιάκριτα να θεωρείται πνευματικό άθλημα, επίτευγμα, και καύχημα προνομιακό και περίπου αποκλειστικό της ασκητικής και μοναστικής οδού ζωής!   

       Παράξενα τα τελευταία, πλην ξεπετάχτηκαν μέσα μου και στροβιλίζονται απ’ όταν διάβασα το γραπτό του Αγιορείτη -Γρηγοριάτης- μοναχού Νεόφυτου: «Η θέωση του ανθρώπου δια της Βυζαντινής Μουσικής και η μουσική της φιλαυτίας» -Αναστάσιος, 26.4.2017 -στο οποίο έχω αναφέρθηκα ήδη από άλλο δρόμο- Αναστάσιος, 7.6.2017. Διαβάζοντας όμως όσα παραθέτει στη συνέχεια, και, προσέχοντας πώς τα συσχετίζει με τους Αγιορείτες ψάλτες, υποκύπτω στον πειρασμό να πω πως, δε θεωρεί απλώς ή υπονοεί ότι η θέωση επιτυγχάνεται μόνο «δια της βυζαντινής μουσικής», όπου οι ανωτέρω ψάλτες είναι μαϊστορες ή εξπέρ, αλλά και ότι «έχουν κιόλας τη θέωση … στο τσεπάκι τους», ως θα έλεγε ο αείμνηστος Καθηγητής Ν. Νησιώτης!

        Συγκεκριμένα. «Οι αγιορείτες ψάλτες, γράφει, θεολογούν μουσικά και ψάλλουν θεολογικά … Χωρίς κοσμικό φρόνημα και πάθη … Σε αυτό συμβάλλουν και οι πρακτικές αρετές και η θεωρητική ζωή, χωρίς τα οποία, δεν μπορεί ο άνθρωπος να ψάλλει «χαρμολυπητικώς» -ήγουν με λύπη σε όσμωση με χαρά- δεν μπορεί να περάσει από το θάνατο στη ζωή»!

      Κατόπιν βάζει στο πλάι «τις πρακτικές αρετές», και αρπάζεται από το ακόλουθο γοητευτικό απόσπασμα γραπτού του γνωστού Αρχιμανδρίτη της Ιβήρων π. Βασίλειου (Γοντικάκη). «Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος δεν βάζει σαν σκοπό της ζωής του τα καλά έργα, την αρετή»! Βλέπετε, αυτά είναι για την … «πλέμπα», για το χύδην όχλο! Μετά ταύτα ο μοναχός υπερακοντίζει παραπλέων πλησίστια με υψιπετές γραφόμενο στα «Ασκητικά» Οσίου Ισαάκ του Σύρου κατά το οποίο: «Η πολιτεία της πίστεως υπέρ την αρετήν εστί, και η εργασία αυτής ουκ έργα εστίν, αλλά ανάπαυσις τελεία και παράκλησις». Με το οποίο όμως συμπλέει ως το τελικό συμπέρασμα. «Έσπασε κάθε φραγμός. Έφθασε στον Άφθαστο»! Και, κλείνει πλήρης ευφροσύνης με κορύφωση δική του λίαν ελκυστική για το βίωμα των Αγιορειτών ψαλτών. «Η όντως μουσική αναδύεται στην πορεία. Η κίνηση είναι προσευχή. Η πορεία θέα. Η επέκταση αγαλλίαση. Το ξεπέρασμα έκφραση, Λόγος, Πάσχα, Χριστός»!  Τουτέστιν η θέωση είναι εδώ!

       Αφήνουμε τώρα αυτό το όντως γοητευτικό μείγμα ως κινούν σε άλλο πειρασμό. Πώς να παραπέμψεις στο Εορτολόγιο, όπου ασκητές και μοναχοί αποτελούν κυρίαρχα και προνομιούχα τους κατακτητές της θέωσης, χωρίς βέβηλος να θεωρηθείς, και περνάμε σε τρεις επισημάνσεις. α/ Ο εξ Ανατολών Όσιος Ισαάκ ο Σύρος ζει τον 7^ο αιώνα. Αναφέρεται ως Επίσκοπος της Νινευί, που αποσύρεται από το κορυφαίο Εκκλησιαστικό Λειτούργημα και επανέρχεται στην πρότερη ασκητική ζωή !  β/ Σωρείτης γραπτών του, και από αυτά, γραπτά παραπλήσιας έμπνευσης και κοπής με του Γρηγοριάτη μοναχού, λίαν ευρηματικά λεκτικά, και, από το τρυφερό υπόβαθρο ευδιάκριτης αναφοράς σε μυστικούς θείους έρωτες και άλλα σχετικά, όχι λίγο ελκυστικά για ανάλογη διάσταση υψιπετή, έπιασαν να φυτρώνουν σαν μανιτάρια μετά την περιβόητη «στροφή στην Ορθοδοξία»-δεκαετία 1960. γ/ Να συμπίπτουν με την από αυτήν προβολή της Ορθοδοξίας ουσιαστικά ως Αντί-Δύσης, και να προτείνουν μαζί με μερικές βυζαντινές γραφικότητες και ασκητικές πρακτικές, άριστες στο χώρο τους, αφελείς όμως εκτός αυτού, ως ορθόδοξες «σταθερές» σύγχρονου οράματος αληθινής χριστιανικής ζωής το αξίωμα, «πέρα από τα καλά έργα, πέρα από την αρετή», μια η σωτήρια στόχευση, «η προσευχή της καρδίας του Ιησού Χριστού» !

******     *****      ******

      Αλλά ! Τι παράδοξο, και πολύ πιο γοητευτικό ! Κυρίως, πολύ πιο σύμφωνο με τις ανωτέρω απλές προδιαγραφές λόγου και θυσιαστικής ζωής  Ιησού Χριστού! Αιώνες τρεις πιο νωρίς, ο έτερος εξ Ανατολών -Συρία- ασκητής, και τι ασκητής! Στην περίοδο της  σπηλιάς «καθ΄ υπερβολήν εις υπερβολήν», και δια βίου όχι λιγότερο! Κι, όταν τον πήρε από τη σπηλιά ο Θεός και τον έστησε αρχικά στην Αντιόχεια πρεσβύτερο, και μετά μαρτυρικό Αρχιεπίσκοπο «επί την λυχνίαν» της Κωνσταντινούπολης-Νέας Ρώμης,  του ανερχόμενου νέου πολιτικού και πολιτιστικού κέντρου του κόσμου, «ως λύχνον φαίνοντα εν αυχμηρώ τόπω», ο Μεγάλος Πατέρας και Οικουμενικός Διδάσκαλος της Εκκλησίας  Άγιος  Ιωάννης ο Χρυσόστομος  ε π ι μ έ ν ε ι   δ ι α χ ρ ο ν ι κ ά  α λ λ ι ώ ς !!  Στους τρεις «περί Μετανοίας» λόγους συσχετίζει την τελειότητα- αγιότητα, θεολογικά «θέωση» από οδό ασκητική-μοναστική ζωή, με την τελειότητα-αγιότητα θεολογικά θέωση από οδό ασκητική-μοναστική συζευγμένη με αγάπη-φιλανθρωπία ελεημοσύνη, τουτέστιν, «με τα καλά έργα», και «την αρετή», ως κλήση και χρέος παντός  χριστιανού, λαϊκού, μοναχού, κληρικού!   

      Και ιδού μερικές συγχορδίες εκπληκτικές ή ομοβροντίες αστραφτερές. Από τούτο, άξιες πολύ μεγάλης προσοχής. «Ασφαλώς, και είναι καλό άθλημα η παρθενική- ασκητική ζωή, αρχίζει, και υπέρ-φυσικό κατόρθωμα! Αλλά, αυτό το καλό, και μεγάλο και υπερφυσικό άθλημα και κατόρθωμα, αν δεν πετύχει συζυγία με τη φιλανθρωπία, δε θα μπορέσει να διαβεί ούτε τα πρόθυρα του θείου γάμου» - «Καλόν η παρθενία και υπέρ την φύσιν το κατόρθωμα. Αλλά, το καλόν τούτο και μέγα και υπέρ την φύσιν, αν μη φιλανθρωπίαν έχει συνεζευγμένην, ουδέ επιβαίνειν των του νυμφώνος προθύρων δυνήσεται»! Ήγουν, θα είναι για μια θέωση χωρίς  φτερά!

       Πώς αυτό και γιατί; «Όπως το φως του λυχναριού διατηρείται με λάδι, και σβήνει όταν αυτό ξοδευτεί, έτσι και η χάρη του Αγίου Πνεύματος μένει κοντά μας, όταν έχουμε να παρουσιάσουμε έργα αγαθά, όταν αφθονεί στην ψυχή μας το λάδι της ελεημοσύνης»-«Παρόντων ημίν έργων αγαθών και ελεημοσύνης πολλής επιχεομένης τη ψυχή». Όταν δεν υπάρχει αυτό, τότε το Άγιο Πνεύμα αποχωρεί, όπως έγινε με τις πέντε απρονόητες παρθένες της Παραβολής, που βρήκαν τις πόρτες του γάμου κλειστές και άκουσαν τη φοβερή εκείνη φωνή: «Πηγαίνετε, δε σας γνωρίζω»!

        Και, βέβαια, οι πέντε αυτές «δεν ήταν τυχαίες, είχαν νικήσει την αγριότητα της φύσης χαλιναγωγώντας τα μανιασμένα κύματα της επιθυμίας… Αν και είχαν σώμα ανθρώπινο συναγωνίζονταν τις ασώματες-αγγελικές- δυνάμεις. Αλλά! Είχαν νικηθεί από κάτι πιο μικρό, την άσκηση ελεημοσύνης και φιλανθρωπίας… Και έχασαν το στεφάνι λίγο πριν στην κεφαλή τους τεθεί, κατά βάση από αδιαφορία, γιατί δεν έδωσαν την πρέπουσα σημασία στην ελεημοσύνη! Και αυτά δεν τα λέω, γιατί θέλω να κλείσω το δρόμο προς την ασκητική και παρθενική ζωή, αλλά για να προφυλάξω όσους την επιθυμούν από το να αγωνιστούν ανώφελα, και μετά από τόσους αγώνες ασκητικούς, να βρεθούν αστεφάνωτοι και καταντροπιασμένοι»-«Αλλά ίνα μη ανόνητα δράμωσιν, ίνα μη μετά μυρίους ιδρώτας αστεφάνωτοι και αισχύνης γέμουσαι (ψυχαί) εκ των σκαμμάτων αναχωρήσωσι»!

       Χωρίς μεγαλοστομίες, απλά, λιτά, καθαρά όπως ο Χριστός, βάζει τα πράγματα στη θέση τους. «Και πρόσεχε, παρακαλώ, την ισχύ της φιλανθρωπίας, τη δύναμη της ελεημοσύνης. Η ασκητική-παρθενική ζωή, χωρίς την ελεημοσύνη, δεν μπόρεσε να περάσει τις πέντε απρονόητες παρθένες ούτε από τα πρόθυρα της τελετής του γάμου του ουράνιου Νυμφίου, ενώ η ελεημοσύνη και χωρίς ασκητική-παρθενική ζωή, οδήγησε όσους την άσκησαν, στην από καταβολής κόσμου ετοιμασμένη Βασιλεία των Ουρανών», μάλιστα, με πολλούς επαίνους-«μετά πολλών εγκωμίων»!

      Το τελευταίο απηχεί αναφορά στην περί Μελλούσης Κρίσεως διδαχή, όπου και επαινούνται και καλούνται κληρονόμοι της Βασιλείας των Ουρανών όσοι άσκησαν την ελεημοσύνη ! Και επισημαίνει επεξηγηματικά καταθέτοντας θεμελιώδη χριστιανική αρχή και διάκριση. «Και πολύ φυσικά, γιατί εκείνος που ακολουθεί την ασκητική ζωή και νηστεύει, είναι χρήσιμος μόνο στον εαυτό του, ενώ εκείνος που ασκεί την ελεημοσύνη γίνεται λιμάνι για τους ναυαγούς της ζωής, αλλάζει προς το καλύτερο τις συνθήκες ζωής του φτωχού, ανακουφίζει τις ανάγκες των άλλων. Και ως είναι πολύ φυσικό, από τα πνευματικά αθλήματα -αρετές- κατορθώματα ξεχωρίζουν ως ανώτερα εκείνα που γίνονται για το καλό των άλλων» -Παραθέτω και το πρωτότυπο για να απολαύσετε αυτό το απόλυτο ξεκαθάρισμα των πραγμάτων. «Και μάλα εικότως, ο μεν παρθενεύων και νηστεύων εαυτώ χρήσιμος, ο δε ελεών κοινός εστί των ναυαγούντων λιμήν, τας των πλησίον διορθούμενος πενίας και τας ετέρων λύων ανάγκας. Των δε κατορθωμάτων, εκείνα μάλιστα ευδοκιμείν είωθεν, άπερ αν προς το συμφέρον ετέροις γίνεται» ! Ήγουν, αυτό είναι Χριστός-Εκκλησία-Ορθοδοξία ! Και με τόσο μεγάλη και χρυσή η σφραγίδα και η υπογραφή! Κι αν προσθέσουμε τις αντίστοιχες του πριν από αυτόν Μ. Βασιλείου, και του μετά από αυτούς Ιωάννη του Ελεήμονα, Πατριάρχη Αλεξανδρείας η χρυσή σφραγίδα και υπογραφή  εδώ γίνεται  συμβολικά Τριαδική.

         «Και για να μάθεις, συνεχίζει, ότι η εντολή για το τρίδυμο αγάπη - φιλανθρωπία - ελεημοσύνη είναι πιο περισπούδαστη από τις άλλες για το Θεό, πρόσεξε αυτό. Όταν μιλάει για τη νηστεία και την ασκητική ζωή, κάνει αναφορά στη Βασιλεία των Ουρανών, ενώ όταν νομοθετεί την ελεημοσύνη και φιλανθρωπία, και ζητεί να γίνουμε σπλαχνικοί, ορίζει πολύ μεγαλύτερο έπαθλο από τη Βασιλεία των Ουρανών, γιατί λέει: «Να γίνετε όμοιοι με τον ουράνιο Πατέρα σας»! Οι νόμοι του Θεού που κατά κύριο λόγο κάνουν τους ανθρώπους όμοιους με το Θεό, όσο είναι στον άνθρωπο εφικτό, είναι εκείνοι που αφορούν στο καλό όλων…» Για να μην παρανοηθούν όμως από κάποιους αυτά και θεωρηθούν υποτιμητικά, αν μη εχθρικά για την ασκητική-μοναστική ζωή, προσθέτει. «Είναι μεγάλο το αξίωμα της ασκητικής ζωής, και γι αυτό κυρίως θέλω να ασκηθεί ακόμα πιο ολοκληρωμένα. Ασκητική ζωή δεν είναι απλώς μόνο μια αποχή από το γάμο, είναι μια κίνηση και ένας αγώνας να φτάσει ο ασκητής να γίνει φιλάνθρωπος, φιλάδελφος, σπλαχνικός! Ποιο το όφελος, όταν η ασκητική ζωή συνοδεύεται από σκληρότητα, και ποιο όταν η σωφροσύνη της ακολουθείται από απανθρωπία;»   

       Επίσης, στην ομιλία του στη γιορτή της Πεντηκοστής, αρπάζεται το χωρίο: «Ο δε καρπός του πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθοσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια», -Γαλ.5,22- και επισημαίνει τα εξής άκρως ενδιαφέροντα, μάλιστα, σήμερα: «Δες ακρίβεια λέξεων, δες σειρά διδαχής. Πρόταξε την αγάπη, και μετά μνημόνευσε τις άλλες αρετές. Έβαλε τη ρίζα, και μετά υπέδειξε τον καρπό, έβαλε το θεμέλιο, και μετά έφτιαξε την οικοδομή. Άρχισε από την πηγή, και προχώρησε στα ποτάμια. Γιατί, δεν μπορεί να έρθει η χαρά, αν δε θεωρήσουμε πρώτα δική μας υπόθεση την ευημερία και των άλλων, και δε λογιστούμε δικό μας θέμα να έχει και ο πλησίον τα αναγκαία  αγαθά».

      »Και αυτά δεν μπορούν να προέλθουν από άλλο δρόμο ή λόγο, παρά μόνο αν θρονιαστεί μέσα μας σαν άλλη βασίλισσα η αγάπη ! Η αγάπη είναι η ρίζα, η αγάπη είναι η πηγή, η αγάπη είναι η μητέρα όλων των αγαθών. Ως ρίζα απλώνει μύρια κλαδιά αρετής, ως πηγή αναβλύζει πολλά νάματά της, και ως μητέρα σφίγγει στην αγκαλιά της όσους καταφεύγουν σ’ αυτήν. Πράγμα που κατάλαβε καλά ο μακάριος Παύλος, και την ονόμασε καρπό του Αγίου Πνεύματος. Και σε άλλο σημείο της χάρισε τέτοια προτεραιότητα, που τη χαρακτήρισε ολοκλήρωση του Μωσαϊκού νόμου. «Πλήρωμα γαρ του νόμου η αγάπη»-«Γιατί η αγάπη είναι η τέλεια εκπλήρωση των εντολών του Θεού»-Ρωμ.13,10. Και ο Κύριος των όλων, όρο και αξιόπιστο γνώρισμα των μαθητών του δεν όρισε τίποτε άλλο, παρά μόνο την αγάπη. «Εν τούτω γνώσονται πάντες ότι εμοί μαθηταί εστέ, εάν αγάπην έχητε εν αλλήλοις». «Έτσι θα σας ξεχωρίζουν όλοι πως είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη ο ένας με τον άλλο»-Ιωαν.13,35.

******   ***    *******

      Κλείνουμε, λοιπόν, από τα τελευταία με τηλεγραφική αναφορά στον «πατέρα και καθηγητή» της Ασκητικής ζωής Άγιο και Μέγα Αντώνιο. Ο οποίος, αντίθετα από τον πλούσιο νέο του Ευαγγελίου, παλικάρι μόλις είκοσι χρονών-270-μοιράζει τα πλούτη του στους φτωχούς, και αρχίζει όνομα και πράμα ασκητική ζωή, μέχρι τα εκατόν πέντε του-355. Αυτή γίνεται ευρύτερα γνωστή, και πρόκληση αξιομίμητη ιδιαίτερα απ’ όταν «ο ηρωικότερος των αγίων και αγιότερος των ηρώων», μαθητής του Μ. Αθανάσιος-295-373-έγραψε το «Βίο» του. Όπου, επί του προκειμένου αναφέρει ότι, όσο άντεχαν τα χέρια και τα πόδια του, ο κορυφαίος ασκητής: Έπλεκε καλάθια. Κατέβαινε στην πόλη. Τα πουλούσε. Μοίραζε τη μισή είσπραξη στους φτωχούς.  Με την άλλη μισή αγόραζε «τον άρτον τον επιούσιον».  Ανέβαινε πάλι στο βουνό, και, συνέχιζε άσκηση αυστηρή !

     Αυτό το αγαπητικό ασκητικό αρχέτυπο, είναι πολύ πιθανό, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, που η ζωή του-349-407-ακουμπάει αυτή των δυο μεγάλων Αγίων, να γνώρισε, εκτίμησε, αγάπησε, και εφάρμοσε από άλλο επίπεδο, αν κρίνουμε και από όσα  είδαμε ανωτέρω να επισημαίνει. Τα οποία, υποκύπτω στον πειρασμό να πω, όταν αυτό το αγαπητικό ασκητικό αρχέτυπο έπιασε να κάνει νερά, ήρθαν τα βυζαντινά  μεγαλόστομα θεολογικά υποκατάστατα, θεώσεις, μυστικοί θείοι έρωτες και άλλα …  

       Αλλά ! Δεύτερος πειρασμός. «Όταν οι δούλοι του αγαθού εξασθενούν, φαίνεται πως ο Θεός «παραχωρεί», άλλοι δούλοι, σημειωμένοι με την αντίθετη-γράφε, αντίθεη-σφραγίδα να αναλαμβάνουν το έργο τους και να ξεσπά η σύγχυση … όχι γλωσσών, όπως παλιά, η σύγχυση πνευμάτων … Η Ευαγγελική τάξη του, «ζητείτε πρώτον την βασιλείαν του Θεού» -Ματθ,6,33- εγκοσμιοποιείται και εκφυλίζεται σε ουτοπίες επίγειων παραδείσων … Και η Χριστιανοσύνη έχει χτυπηθεί από ύπνο βαρύ, τραγικό, τη στιγμή που ο κόσμος διαλύεται, αποσυντίθεται … Είναι υπερβολικά βολεμένη μέσα στο χρόνο … με τόση τύφλα, ώστε άλλοι φροντίζουν για την ανοικοδόμηση του κόσμου και ζητούν τη μεγάλη σύνθεση των νέων πεπρωμένων …» -Π. Ευδοκίμωφ, «Ορθοδοξία», σ.409-414.

        Κατατρίβεται, βλέπετε,  «με το ηδύοσμον, τον άνηθον, και το κύμινον, και αφήκεν τα βαρύτερα του νόμου, την κρίσιν και το έλεον …» -Ματθ.23,23- τη σταυρική αγάπη στον άλλο, την ταυτότητά αυτής-«Εν τούτω γνώσονται πάντες ότι εμοί μαθηταί εστέ, εάν αγάπην έχητε εν αλλήλοις»- «Έτσι θα σας ξεχωρίζουν όλοι πως είστε μαθητές μου, αν έχετε αγάπη ο ένας με τον άλλο» -Ιωαν.13,35.  

       Νυν, λοιπόν, η ώρα της μεγάλης πρόκλησης! «Γρηγορείτε, στήκετε εν τη πίστει, ανδρίζεσθε, κραταιούσθε, πάντα υμών εν αγάπη γινέσθω»-1Κορ,16,13. Γιατί, μην ξεχνάτε ότι: «Ανάμεσα στα ερχόμενα δεν παύει να υπάρχει και ο Ερχόμενος, ο Ων, ο Ην και ο Ερχόμενος»-Π, Κανελλόπουλος, «Ο Χριστιανισμός και η εποχή μας», τελευταία σελίδα. Ο Νικητής, ο «θανάτω θάνατον πατήσας»! Που κατά Πεγκύ, να απηχεί Παύλο. «Η πίστη που προτιμά, είναι η ελπίδα» ! Η Ελπίδα που δένει καλά με τη βασίλισσα των αρετών, την Αγάπη του άλλου, λόγος και Σταυρός «του πράου και ταπεινού στην καρδιά Ιησού Χριστού»!!

Με «την αγάπην την πρώτην, ην ουκ αφήκα»

Αθανάσιος Κοτταδάκης