ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑΤΕΡΙΝΟΥΣ

ΙΕΡΑ  ΜΟΝΗ  ΠΑΝΑΓΙΑΣ  ΚΑΤΕΡΙΝΟΥΣ

Η ιστορική Μονή Παναγίας της Κατερινούς βρίσκεται στα νότια της λίμνης Τριχωνίδας, σε πυκνόφυτη περιοχή, και στη βόρεια πλαγιά του όρους Αρακύνθου (ή Ζυγού), τρία χιλιόμετρα πάνω από το χωριό Γαβαλού Μακρυνείας, του Δήμου Αγρινίου. Η προσωνυμία «Κατερινού» πιθανότατα δηλώνει τοπωνύμιο. Τοπική παράδοση αναφέρει ότι κάποια βοσκοπούλα με το όνομα Κατερίνα έβλεπε παράδοξο φως και άκουσε ουράνια φωνή, που την καθοδήγησε να βρει εικόνα της Παναγίας στο σημείο που φεγγοβολούσε το θείο φως.

Η Κατερίνα έλαβε την παραγγελία από την Παναγία να κτίσει εικονοστάσι στο σημείο εκείνο, για να προσεύχονται οι περαστικοί και να αγιάζονται. Στην ουράνια αυτή αποκάλυψη, στηρίζεται η ίδρυση αργότερα του μοναστηριού της Παναγίας της Κατερινούς, ιστορία γνωστή και από άλλα μοναστήρια της Παναγίας, τα οποία δημιουργήθηκαν με παρόμοιο τρόπο (όπως η Παναγία Προυσού, η Παναγία της Τατάρνας, η Μονή Μεγάλου Σπηλαίου, η Παναγία η Τρυπητή του Αιγίου κ.ά.).

Για τους πρώτους αιώνες του μοναστηριού, δεν υπάρχουν πληροφορίες. Το μοναστήρι που σώζεται σήμερα έχει διώροφα κελιά, τα οποία είναι χτισμένα στη βορειοδυτική πλευρά σχηματίζοντας καμαροσκέπαστη στοά στο ισόγειο, νοτιοανατολικά προς το μέρος της αυλής. Στο μέσον της δυτικής πλευράς, υπάρχει υπεραιωνόβιος πλάτανος και δύο πηγές με τρεχούμενο νερό. Στο κέντρο της αυλής, βρίσκεται το καθολικό της Μονής. Μέχρι το 1979, υψωνόταν πέτρινη, μεταβυζαντινή, τρίκλιτη, σταυρεπίστεγη βασιλική με οκταγωνικό τρούλο, η οποία ήταν χτισμένη πάνω σε παλαιότερο ναό, που είχε καταστραφεί περί το 1725. Η επιγραφή επάνω από τη βόρεια πύλη μαρτυρεί την ανέγερση του μεταβυζαντινού ναού:

«1770 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 10 / ΑΝΗΓΕΡΘΗ Ο ΠΑΝΣΕΠΤΟ(Σ) ΚΑΙ ΘΕ(Ι)/ΟΣ ΝΑΟΣ           ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟ/ΚΟΥ ΔΙΑ ΣΗΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΕΞΟΔΟΥ/ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣΙΟΤΑΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΚΑΘΗΓΟΥ/ΜΕΝΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΠΑΪΣΙΟΥ, ΙΕΡΟ/ΜΟΝΑΧΟΥ ΚΑΛΗΝΗΚΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ/ ΑΔΕΛΦΩΝ  ΕΙ/(Ε)Ρ(Ο)ΜΟΝΑΧ(ΩΝ)».

Στην δυτική πρόσοψη και σε εντοιχισμένα κεραμίδια, υπήρχε και η επιγραφή, η οποία δηλώνει πότε εορτάζει η Μονή: «ΓΕΝΝΗΣΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ 1769».

Το 1972 επί μακαριστού Μητροπολίτου Θεοκλήτου έγινε γενική ανακαίνιση της Μονής. Στην πρόσοψη του Μοναστηριού, υπάρχει εντοιχισμένη αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα που γράφει: «Η κατερειπωθείσα Ιερά Μονή Κατερινούς ανεστηλώθη και ηλεκτροδοτήθη υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας κ.κ. Θεοκλήτου, σωτηρίω έτει 1972-73». Το 1979 ο παλαιός ναός κατεδαφίστηκε και στη θέση της χτίστηκε η σημερινή τρίκλιτη τσιμεντένια βασιλική, με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος. 

Ο πολυτιμότερος πνευματικός θησαυρός της Μονής είναι η Εφέστιος Εικόνα της Παναγίας της Παντάνασσας, η οποία ιστορήθηκε το 1865 και ανήκει στις θαυματουργικές εικόνες της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Στο τέμπλο του Ναού, φιλοξενείται παλαιά εικόνα θαματουργή της ένθρονης Θεοτόκου (ΜΡ ΘΥ) με την προσωνυμία «η Παντάνασσα», ενώ στο τέλος της εικόνας σημειώνεται η επιγραφή: «1865 Μαρτίου 26, χεὶρ Ἰω. Ζωγράφου, διά συνδρομῆς Ἀγαθαγγέλου Ἱερομονάχου τῆς Μονής Κατερηνοῦς». Η Παναγία φέρει στέμμα στην κεφαλή ως βασίλισσα, ενώ κρατεί τον Χριστό τρυφερά στην αγκαλιά της. Περιβάλλεται εκατέρωθεν στο θρόνο της από δύο σεβίζοντες αγγέλους και από τέσσερις προφήτες, οι οποίοι κρατούν ανοικτά ενεπίγραφα ειλητάρια. Ο Χριστός ευλογεί και κρατεί ειλητάριο που γράφει: «Πνεῦμα Κυρίου ἐπ’ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέ με εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με». Στις επιγραφές που κρατούν οι άγγελοι, η Παναγία υμνείται με τους στίχους των Χαιρετισμών της Θεοτόκου: «Χαῖρε ὅτι ὑπάρχεις βασιλέως καθέδρα» και «Χαῖρε ὅτι βαστάζεις τὸν βαστάζοντα πάντα». Οι προφήτες οι οποίοι προκατήγγειλαν τον ερχομό της Παναγίας κρατούν ειλητάρια με τις εξής προεικονίσεις: «ἐγώ κιβωτόν ἡγιασμένην κόρην κέκληκά σε πρὶν προβλέπων σε..» τοῦ Δαυίδ, «ἐγώ κλίνην τοῦ βασιλέως κόρη κέκληκά σε πρὶν κηρύττων σου τὸ θαῦμα..» τοῦ Σολομῶντος, «ἀνθήσασα πρίν τῆς ἐμῆς ράβδου κόρη θαῦμα προκαταγγέλω», τοῦ Ἠσαϊα και «ἐγώ βάτον κέκληκά σε κόρη ἀνθρώπων σκέπη» τοῦ Μωϋσῆ, όπως καταγράφονται στα ειλητάριά τους.                                                

Στα ιερά κειμήλια της Μονής Κατερινούς, συγκαταλέγονται ένας σταυρός Αγιάσματος, ένα Ευαγγέλιο, μία λειψανοθήκη με τα τίμια λείψανα επτά Αγίων: Πολυκάρπου, Χαραλάμπους, Αθανασίου, Τρύφωνος, Ακακίου, Θεοδώρου Στρατηλάτου, Αναργύρων. Η Ιερά Μονή διέθετε πλούσια για την εποχή εκείνη βιβλιοθήκη. Ανάμεσα στα βιβλία αναφέρεται Ευαγγέλιο του 1686, που εκδόθηκε από τον Νικόλαο Γλυκύ στη Βενετία, αφιερωμένο στο Μητροπολίτη Φιλαδελφείας Μελέτιο Τυπάλδο. Επίσης βιβλίο επιγραφόμενο «Μέλισσα», που τυπώθηκε από τον ίδιο στη Βενετία το 1680. Στα περιθώρια του βιβλίου αυτού, βρέθηκαν από τον αρχιμανδρίτη Σωφρόνιο Παπακυριακού ενθυμήσεις του 1725, που έγραψε ο Επίσκοπος Ησαΐας.

Η Ιερά Μονή Κατερινούς διά μέσου των αιώνων υπήρξε πνευματική εστία, εθνική, κοινωνική και μορφωτική. Ανέπτυξε πλούσια πνευματική, επαναστατική, οικονομική και φιλανθρωπική δραστηριότητα. Σε καιρούς εσχάτης πενίας, δυστυχίας και εμπόλεμης κατάστασης, στήριζε ανθρώπους αδικημένους, κατατρεγμένους, έτρεφε  πεινασμένους, περιέθαλπε λαβωμένους, πρόσφερε λόγο παραμυθίας σε κάθε προσερχόμενο πιστό.

Στο παλαιό καθολικό της Μονής Κατερινούς, έγινε η μύηση και η ορκωμοσία του Δ. Μακρή (καπετάνιου του Ζυγού) στη Φιλική Εταιρεία το 1819, μπροστά στον Φιλικό Ιωάννη Παπαρηγόπουλο, που ήλθε από την Πάτρα, μυστικό απεσταλμένο του Επισκόπου Παλαιών Πατρών Γερμανού. Στη Μονή γίνονταν οι εθνοσυνάξεις των κλεφταρματολών (πιθανότατα κάτω από τον γέρο-πλάτανο), όπου όλοι ορκίζονταν για Ελευθερία ή Θάνατο. Σε καιρούς γενικής αμάθειας και αγραμματοσύνης, οι μοναχοί της Μονής Κατερινούς μάθαιναν γράμματα στα σκλαβωμένα ελληνόπουλα σε κρυφό σχολειό, που λειτουργούσε στο πλησιέστερο μικρό μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής (στο Κελλί ή Κελλάκι της Παλιογαβαλούς), που βρίσκεται λίγο πιο ψηλά από τη Μονή Κατερινούς. Το καθολικό του μικρού αυτού μοναστηριού είναι αφιερωμένο στην Παναγία Ζωοδόχο Πηγή. Είναι χτισμένο το 1788 και είχε παράλληλη ζωή και εξάρτηση από τη μεγαλύτερη Ιερά Μονή Κατερινούς. Ο ναός ανήκει στην κατηγορία των σταυροειδών με τρούλο, παρόμοιος με το καθολικό της Μονής Κατερινούς (1769). Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου, εδώ βρήκαν φιλοξενία ορισμένοι από τους πρόσφυγες-εξοδίτες.

Μετά την Απελευθέρωση από τους Τούρκους, η Μονή Κατερινούς καταργήθηκε επί Όθωνος το 1834, αλλά σύντομα επαναλειτούργησε το 1835. Πολλά κτήματα της μεγάλης περιουσίας της Μονής δόθηκαν στους ακτήμονες της περιοχής το 1931 και 1952 και για δημόσια κοινωφελή έργα. Το 1951 με βασιλικό διάταγμα η Μονή από ανδρώα μετατράπηκε σε γυναικεία. Η πρώτη αδελφότητα απαρτίστηκε από την  ηγουμένη Αγαθαγγέλη και οκτώ αδελφές (κοπέλλες της περιοχής), οι οποίες παράλληλα με το μοναστικό τους πρόγραμμα ζωντάνεψαν τη Μονή με πλείστες δραστηριότητες της εποχής. Αργότερα αυξήθηκαν σε δώδεκα και στη συνέχεια σε δεκαοκτώ, αλλά το 1958 οι περισσότερες έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στη Ντάρδιζα της Πάρνηθας, όπου ανήγειραν νέα Μονή Γενεσίου της Θεοτόκου. Από το 1961 έως το 2012, η Μονή Παναγίας Κατερινούς λειτουργούσε με την Γερόντισσα Χριστοδούλη και τη μοναχή Θεοκλήτη και από τον Ιούλιο του 2015, η Ιερά Μονή λειτουργεί με την Καθηγουμένη Μαριάμ, τη μοναχή Μυροφόρα, τη μοναχή Αρσενία και την αδελφή Δήμητρα.

Πολλά και διάφορα θαύματα αποδίδονται στην Παναγία της Κατερινούς, όπως καταγράφηκαν ή τα αφηγούνται ευλαβείς προσκυνητές. Το 1954, μαρτυρείται η ίαση εικοσάχρονης κόρης από την Πάτρα, η οποία έπασχε από ψυχική νόσο, καθώς επίσης και πλήθος ιάσεις ασθενών, που κατέφευγαν με πίστη στην θαυματουργή Παναγία. Άτεκνα ζευγάρια μετά από πολύ θερμή προσευχή απέκτησαν παιδιά, τα οποία βάπτισαν στη Μονή.

Κάθε χρόνο στις 8 Σεπτεμβρίου, που εορτάζει η Ι. Μονή Κατερινούς, στη Γαβαλού παράλληλα πραγματοποιούνται οι Πολιτιστικές Εκδηλώσεις «Μακρύνεια»  από τον Προοδευτικό Εκπολιτιστικό Σύλλογο Αρχαιοφίλων Γαβαλούς (Π.Ε.Σ.Α.Γ.), σε συνεργασία με τον Δήμο Αγρινίου, την Τοπική Κοινότητα Γαβαλούς και το Σύλλογο Γαβαλιωτών Αθήνας με την συμμετοχή του ιππικού ομίλου «Ο ΖΥΓΟΣ». Στο πνευματικό μέρος των  εκδηλώσεων αυτών, συμμετέχει και η Ιερά Μονή Παναγίας Κατερινούς.

Σήμερα, το μοναστήρι της Παναγίας Κατερινούς αποτελεί μία ακόμα εστία πνευματικής ανάτασης, περισυλλογής και παραμυθίας στην περιοχή της νότιας Τριχωνίδας της Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας.

ΠΗΓΗ: https://impanagiaskaterinous.blogspot.com