Η υπαρξιακή ανάγκη της πίστεως - π. Γερασιμάγγελος Στανίτσας

ΚΥΡΙΑΚΗ Α΄ ΝΗΣΤΕΙΩΝ-ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 Η υπαρξιακή ανάγκη της πίστεως

          Η σημερινή Κυριακή Α΄ Νηστειών, η πρώτη από την περίοδο της νηστείας, λέγεται Κυριακή της Ορθοδοξίας. Στην ευαγγελική διήγηση ο ευαγγελιστής Ιωάννης κάνει λόγο για το βίωμα της προσωπικής συνάντησης του κάθε ανθρώπου με τον Χριστό.

          Την αρχική επιφυλακτικότητα του Ναθαναήλ, μετά την πρώτη συνάντησή του με τον Ιησού, την διαδέχεται η πεποίθηση ότι Αυτός είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας. Η πίστη αυτή, ότι ο Χριστός δεν είναι απλά ένας ελκυστικός Ραββί, αλλά ο Σωτήρας του κόσμου, δεν αποτελεί προϊόν λογικής διεργασίας, αλλά προσωπικού βιώματος. Και ένα τέτοιο βίωμα δεν συνδέεται τόσο με την γνώση, όσο με την πίστη.

          “Η παρουσία της πίστεως στις σχέσεις του ανθρώπου με τον Θεό οφείλεται στη φαινομενική απουσία του Θεού από τον κόσμο. Με την πίστη ο άνθρωπος ξεπερνά την πρόσκαιρη αμεσότητα και προχωρεί στην αιώνια πραγματικότητα. Ζει τη φαινομενική απουσία του Θεού από τον κόσμο ως ένα ιδιαίτερο  τρόπο της παρουσίας του”.

          Η πίστη στον Θεό αποτελεί μια υπαρξιακή ανάγκη για τον άνθρωπο. Αυτή η πίστη τον φρονηματίζει και τον συγκρατεί μέσα στα όρια του. Η απιστία είναι μια παραφροσύνη: “είπε άφρων εν τη καρδία αυτού, ουκ έστιν Θεός”, και αποτελεί αυτοαναίρεση του ανθρώπου. Ο Θεός δεν επιβάλλει πιεστικά την αναγνώριση της παρουσίας Του, αλλά η αποδοχή ή απόρριψή Του εξαρτάται από την προαίρεση του ανθρώπου και εκδηλώνεται ως μια πράξη ελευθερίας. Ο άνθρωπος ως πρόσωπο βρίσκει τον αληθινό εαυτό του στον προσωπικό Θεό, που φανερώθηκε εν Χριστώ. Η χριστιανική πίστη αρχίζει με την πίστη στον Χριστό και ολοκληρώνεται με την κοινωνία και ένωση μαζί Του.

          Όπως στο γεγονός της ενανθρωπήσεως  του Υιού του Θεού υπάρχουν  αισθητά στοιχεία και καταληπτά, έτσι και στην παρουσία του Θεού υπάρχουν αισθητά στοιχεία, τα οποία οδηγούν στην αναγνώριση των ιστορικών στοιχείων της αποκαλύψεως του Θεού. Οπότε με τον τρόπο αυτό η πίστη που ξεκινά από την αναγνώριση των ιστορικών στοιχείων της αποκάλυψης του Θεού, οδηγεί στην πνευματική εμπειρία της παρουσίας Του.

          Βέβαια στη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό χρειάζεται η πίστη. Αυτή όμως δεν καταργεί την γνώση ούτε έρχεται σε αντίθεση με αυτή. Αντίθετα, δημιουργεί ένα είδος γνώσης που διατηρεί τον άνθρωπο ανοιχτό πάντοτε απέναντι σε αυτό που γνωρίζει χωρίς να το αντικειμενοποιήσει ή να το περιορίζει.

          Η σημερινή Κυριακή της Ορθοδοξίας συνδέεται με την προσκύνηση των αγίων εικόνων. Με αυτή διατρανώνουμε την προσήλωσή μας στην Ορθοδοξία, προσκυνούντες με ευλάβεια την άχραντη εικόνα του Κυρίου και την μορφή τους Θεοτόκου και των Αγίων. Εικόνα είναι αυτό που αντιλαμβάνονται τα μάτια μας. Διότι πέρα απ’ αυτό που βλέπουμε υπάρχουν κι άλλα που δεν βλέπουμε . Πρόκειται για μια άλλη αίσθηση που επιτυγχάνεται δια της πίστεως. Με την προσκύνηση των ιερών εικόνων δεχόμαστε όχι μόνο το κτιστό, αλλά και το άκτιστο, όχι μόνο το περιγραπτό, αλλά και το απερίγραπτο, όπως αναφέρει και το Συνοδικό της Ορθοδοξίας.

          Στις ιερές εικόνες υπάρχει κάτι ανάλογο με τα Συναξάρια των Αγίων. Η βυζαντινή αγιογραφία δεν παριστάνει, αλλά εκφράζει τα θέματά της, όπως τα συναξάρια δεν εξιστορούν απλά γεγονότα της ζωής των Αγίων, αλλά τα εκφράζουν  και τα ερμηνεύουν. Δεν αποβλέπουν να περιγράψουν την ιστορική συμβατικότητα, αλλά να προσεγγίσουν την αλήθεια που κρύβεται πίσω από αυτά.

          Στη βυζαντινή αγιογραφία τα πρόσωπα των Αγίων παρουσιάζονται μεταμορφωμένα και σχηματοποιημένα. Εντάσσονται στο πλαίσιο κάποιου  γενικότερου τύπου που δεν εκφράζει το φυσικό πρόσωπο του Αγίου, αλλά τη θεωμένη υπόστασή  του. Το ίδιο συμβαίνει και στα συναξάρια όπου προβάλλεται σχηματικά ο Άγιος ως σύμβολο του καινού ανθρώπου. Αυτό επιδιώκεται με τον τονισμό του παράδοξου και την έξαρση του θαυμαστού στοιχείου της ζωής του.

          Όπως, λοιπόν, οι εικόνες, έτσι και οι βίοι των αγίων αποσκοπούν στο να υπερβούμε την προσκαιρότητα  και την ματαιότητα της αμεσότητας. Και ενώ οι εικόνες φιλοτεχνούνται με χρώματα και σχήματα, οι βίοι των Αγίων διατυπώνονται με λέξεις και γράμματα. Οι εικόνες διδάσκουν οπτικά, ενώ τα συναξάρια με τον λόγο.

          Προσκυνώντας τις άγιες εικόνες ας προσπαθήσουμε να εμβαθύνουμε  στο μυστήριο της πίστεως. Να μην μείνουμε στα ορατά και εξωτερικά στοιχεία. Ας ζητήσουμε από την Θεοτόκο και τους Αγίους να μας κρατούν εδραιωμένους στην Ορθόδοξη πίστη, να φωτίζεται ο νους μας από  την παρουσία του αγίου Πνεύματος και να καθαρίζεται η καρδιά μας από την αγιαστική χάρη Του.

Πρωτοπρεσβύτερος Γερασιμάγγελος Στανίτσας