Οι Άγγελοι - π.Θεοδόσιος Μαρτζούχος

 Οι Άγγελοι

π.Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Για ό,τι και για όσα είναι εκτός των δυνατοτήτων πρόσβασης του μυαλού μας, πώς πρέπει άραγε να μιλάμε;

Για όσα απ’ αυτά είναι υπερβατικά και άκτιστα, έρχεται αυτονόητη η παραδοχή των όλως άλλων δεδομένων τους, και είναι εύκολο να δεχθούμε αδυναμία οποιασδήποτε σχέσεως, τουλάχιστον από μέρους μας…!

Για όσα όμως είναι κτιστά, πολλές φορές δεν φτάνει η γνώση των πεπερασμένων δεδομένων μας, και η, άλλης υφής, ύλη για να μας συνετίσει και να μας περιφρουρήσει από το να μη «ψηλώνει ο νους μας» και να μη φανταζόμαστε (με την κακή της έννοια η λέξη, φαντασμένος = εγωιστής) ότι τα μπορούμε όλα και ακόμα χειρότερα… ότι πρέπει να τα μπορούμε.

Α. Οι άγγελοι είναι ένα από αυτά τα θέματα «σκάνδαλο», που έρχονται και «σφηνώνουν» στο μυαλό μας. Να μας σκανδαλίσουν, γιατί άραγε ο Θεός δημιούργησε και άλλα λογικά και ελεύθερα όντα εκτός από μας. Ποιος ο λόγος της ύπαρξής τους…; Γιατί άραγε, εμείς είμαστε «βραχύ τι ἠλαττωμένοι» από αυτούς;! Γιατί εμείς είμαστε… αμφίβια όντα, μισά πνεύματα και μισά ζώα; Γιατί άραγε σαν πνεύματα ανήκουμε στην αιωνιότητα, και σαν ζώα κατοικούμε μέσα στον χρόνο;! (C.S.Lewis, 31 γράμματα, σελ. 47) Γιατί άραγε αυτοί είναι «καθαρά» πνεύματα πρωτόκτιστα, με ειδική σχέση με τον Θεό και ειδική αποστολή, την βοήθεια σε μας για την σωτηρία μας;!

Δεν υπάρχει «συστηματοποιημένη» διδασκαλία για τους αγγέλους σε κάποιο βιβλίο της Γραφής. Αναφέρονται παρεμπιπτόντως και αυτονόητα και γνωρίζονται από τις δραστηριότητές τους. Οι περισσότερες αναφορές σ’ αυτούς (για τα Βιβλία της Καινής Διαθήκης) γίνονται στην Αποκάλυψη. Αλλά και στα Ευαγγέλια, από την Γέννηση μέχρι την Ανάσταση, είναι άγγελοι αυτοί που «ειδοποιούν» τους Μάγους, τους βοσκούς, τους Μαθητές-Αποστόλους. Άγγελος ελευθερώνει από την φυλακή τον Πέτρο. Ο απ. Παύλος στις μισές του επιστολές αναφέρεται διδακτικά και επεξηγηματικά στους αγγέλους και την… γλώσσα τους (Α΄ Κορ. 13,1) και οι περισσότερες αναφορές του υπάρχουν στην προς Εβραίους, ίσως και λόγω της ήδη υπαρχούσης γνώσεως από μέρους τους (των Εβραίων δηλαδή).

Προφανώς το γιατί της δημιουργίας των αγγέλων είναι κρυμμένο στη σκέψη του Θεού, τόσο όσο και το γιατί της δημιουργίας ημών των ανθρώπων! Τέτοιες απορίες δεν είναι παρά παιχνίδια του μυαλού, που «τεντώνεται» να βγει έξω από τα δεδομένα του, όταν γοητεύεται από την αυτοθέαση και απαιτεί, όλα και όλοι να είναι υπηρέτες των επιλογών ή των επιθυμιών του.

Είναι ο πειρασμός να εκνευρίζεσαι, γιατί η πραγματικότητα σε ξεπερνά αντί να σε συνετίζει κάτι τέτοιο και να χαίρεσαι «γι’ αυτό», να τυραννιέσαι γιατί δεν τα κατέχεις όλα!! Γιατί να μην είσαι εσύ ο… !!!

Πριν να μετακυλήσει σε μας τους ανθρώπους αυτή η φρικτή (με την ουσιαστική έννοια της λέξης) σκέψη, τυράγνισε τους αγγέλους και τους οδήγησε (ένα μέρος απ’ αυτούς) στην πτώση και στην εισαγωγή του κακού και του θανάτου στην κτίση. Έφερε τον θάνατο στον κόσμο, δηλαδή τον χωρισμό των ελεύθερων λογικών υπάρξεων από τον Δημιουργό τους.

Ο Δημιουργός είναι πηγή και πάροχος ζωής και φυσικά ο χωρισμός απ’ αυτόν γεννάει θάνατο. Ο θάνατος ο βιολογικός είναι απόηχος και σκιά και προειδοποίηση του δεύτερου μόνιμου και πραγματικού θανάτου, που είναι ο χωρισμός απ’ τον Δημιουργό. Η απομάκρυνση απ’ τον Πατέρα.

Όταν ο Χριστός μιλούσε για τον θάνατο στους πρωτόπλαστους (…ἧ δ’ ἂν ἡμέρα φάγητε ἀπ’ αὐτοῦ, θανάτω ἀποθανεῖσθε…, Γεν. 2,16), παρά το βάρος του λόγου, δεν πέθαναν οι πρωτόπλαστοι όταν παρέβησαν την εντολή του Θεού! Συνεπώς ο λόγος Του επεσήμαινε τον ουσιαστικό θάνατο, τον μόνιμο, που είναι ο χωρισμός απ’ Αυτόν.

Ο φίλος του Δαρβίνου Τόμας Χάξλευ (1825-1895) εκφράζοντας τον αγνωστικισμό του έγραφε ότι: «Ο κόσμος είναι μια σκακιέρα. Τα κομμάτια είναι τα φαινόμενα του Σύμπαντος, οι κανόνες του παιχνιδιού είναι οι λεγόμενοι νόμοι της φύσεως και ο παίχτης στην απέναντι πλευρά είναι κρυμμένος από μας»! Δεν είχε τις προϋποθέσεις να κατανοήσει την ευγένεια την ουσιαστική του Παίχτη, που δεν παίζει κι από τις δύο πλευρές… επειδή είναι παντοδύναμος και δεν θέλει να «γίνει αποδεκτός» με την επιβλητικότητα των δεδομένων Του. Που ζητάει να παίζεις ελεύθερα και να Τον αγαπάς ουσιαστικά, γιατί αλλοιώς πώς να είσαι μαζί με κάποιον που δεν θέλεις να εμπιστευτείς, να ακούσεις και να ζήσεις με τον τρόπο που υποδεικνύει; Χωρίζεσαι και πεθαίνεις. Μπρος σ’ αυτό το γεγονός ατυχώς ισχύει ό,τι και στα ανθρώπινα. Όσο πολύ και αν αγαπά μια μάνα το παιδί της, αν αυτό πεθάνει, δεν γίνεται να συνεχίσει να το κρατάει αγκαλιά! Αυτό είναι τραγική και αδήριτη οδύνη και ανάγκη, δεν είναι αλλαγή διαθέσεως και συναισθημάτων της μητέρας… Απέραντα μας αγαπάει ο Θεός, αλλά η δική μας «πτωμαΐνη» δεν μας επιτρέπει να είμαστε στα χέρια Του. «Πτωμαΐνη» γεννάει η αμαρτία που είναι «χωρισμός ἀπὸ τοῦ Θεοῦ».

Πώς χωρίζεται λοιπόν κάποιος από τον Δημιουργό; Όταν πάψει να Τον εμπιστεύεται και να Τον αγαπά. Όταν βουλιάζει σε ένα ναρκισσιστικό αυτοεγκλωβισμό γεμάτο επιθυμητικές αυταπάτες και αγωνίες. Μόλις πάψει να Τον εμπιστεύεται, το πρώτο σύμπτωμα είναι να μη θέλει να Τον ακούσει, με την έννοια να Τον υπακούσει. Τότε το θέλημα του Θεού γίνεται απεχθές άκουσμα, ενοχλητικότατο για την εγωκεντρική αυτολατρεία του. Ποιος είσαι συ που θα μου πεις…!; Έρχεται η προμηθεϊκή πάλη της αυτοκαταξίωσης. Δεν υπολογίζει τίποτε άλλο παρά μόνο το… Εγώ. Φαντάζεται ότι η φωτιά είναι φτιαγμένη για δόλωμα. Δεν διανοείται ότι είναι φτιαγμένη γι’ αυτόν.

Και οι αρχαίοι και προ Χριστού άνθρωποι ζούσαν την τραγωδία της πτώσεως, που βέβαια δεν είναι υπόθεση των ανθρώπων μόνον αλλά και των αγγέλων. Το σπουδαιότερο, όποιος τοποθετείται έτσι δεν βλέπει την φωτιά ως στοιχείο και μέρος (άκτιστη ενέργεια, λένε οι χριστιανοί) του Θεού. Δεν συνειδητοποιεί ότι είναι η προσδοκία και η ελπίδα. Η αποκαραδοκία της κτίσεως, αφού Αυτός μας είπε ότι όσα έχει είναι δικά μας (Λουκ. 15, 31).

Όταν βέβαια κάτι δεν το αποχτάς με την σωστή διαδρομή και τον φυσικό τρόπο, τότε ούτε να το εκτιμήσεις μπορείς, ούτε να το διαχειριστείς σωστά. Δεν γίνεσαι ιδιοκτήτης, αλλά καταχραστής. Δεν συνειδητοποιείς τα μέτρα σου, αλλά αυθαιρετείς. Κανένας όμως γνωστικός πατέρας δεν δίνει στα χέρια του μικρού παιδιού του ένα «βαρύ» αντικείμενο, πολύ περισσότερο ένα «ξίφος»! Του μικρούλη θα του πέσει από τα χέρια το «βάρος» και το μόνο που θα κάνει με το «ξίφος», θάναι να κόψει τα χεράκια του!

Όταν ο Δημιουργός Πατέρας κρατάει «παρ’ Αὐτῷ» τους θησαυρούς της γνώσεως απόκρυφους, δεν το κάνει… φθονώντας τα πλάσματά Του αλλά προνοούμενος αυτών. Ξέρει ότι η… φωτιά… φωτίζει, ζεσταίνει, καθαρίζει, αλλά και… καίει. Η άγνοια των δεδομένων είναι επικίνδυνη όσο ισχύει. Όταν και ο αποδέκτης πορευτεί κατά το θέλημα του Πατέρα του και μεγαλώσει, τότε και το βάρος μπορεί να διαχειριστεί και το ξίφος να χρησιμοποιήσει επωφελώς.

Β. Την τάξη των αγγέλων την περικαλύπτει ένα μυστήριο της ταπεινώσεως, το οποίο είναι και ο τρόπος έκφρασης και εκδηλώσεως της τοποθετήσεως και της διαθέσεως του Θεού. Πολλάκις ατυχώς οι Χριστιανοί αξιολογούν την ταπείνωση συμπεριφορικά ενώ είναι υπαρξιακή στάση. Όχι πώς φέρομαι, αλλά πώς σκέπτομαι. Ο Χριστός έβαλε μπροστά στους (πριν τους ανθρώπους) δημιουργηθέντας αγγέλους την «απαίτηση» να είναι λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλόμενα «διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν» (Εβρ. 1, 14). Κάτι τέτοιο ήταν η πνευματική δοκιμασία να υπηρετούν τον κατώτερο, να διακονούν τις ανάγκες του, να συνεργούν στην σωτηρία του, αυτοί οι… άυλοι να υπηρετούν την… λάσπη! Για να συμφωνήσει κάποιος σ’ όλα αυτά πρέπει να αγαπάει… και όχι μόνον τον εαυτό του! Μάλλον να ξεχνάει τον εαυτό του. Όσοι απ’ τους αγγέλους δεν το μπόρεσαν, βούλιαξαν στην… αυτοαπασχόληση της επιδιώξεως …έχειν και κατέχειν! Και έπαψαν να είναι «αυτό που βγήκε από τα χέρια του Θεού». Η πραγματικότητα (ἐγώ εἰμί ὁ ΩΝ), η μόνη πραγματικότητα, δεν αλλάζει ούτε τροποποιείται με την διάθεση και την επιθυμία! Έτσι κάποιοι από τους αγγέλους που δεν διενοούντο τέτοια στάση ζωής (ταπείνωση και διακονία)… «πέθαναν» σε μια πορεία χωρισμού από τον Θεό, που τους ώθησε πλην της έλλειψης αγάπης, να βουλιάξουν και στην κατάσταση συκοφαντίας και διαβολής… του «ανέφικτου»!

Αλλά δεν θα μιλήσουμε για την αρρώστια!

Άγγελος είναι ο αγγελιοφόρος, ο απεσταλμένος, αυτός που ειδοποιεί και ενημερώνει (άγγελος κακών ή καλών ειδήσεων, έλεγαν οι αρχαίοι) που έρχεται εκ προσώπου Κυρίου. Και στην ιστορία του παλαιού Ισραήλ (Εβραίων) υπάρχουν πολλά περιστατικά εμφανίσεως, παρεμβάσεως, αγγελίας γεγονότων, συμπαράταξης σε… μάχες, θυσιαστικής γενικά προσφοράς στους ανθρώπους. Διακονία τους η αγάπη και η εν ταπεινώσει υπηρεσία με τα οποία δοξάζεται ο Θεός. Η δοξολογία του Θεού, δεν είναι φιλάρεσκη απαίτηση εκ μέρους Του (είναι ανενδεής…), αλλά ολοκάρδια αποδοχή του ήθους και του τρόπου Του από μέρους των κτισμάτων Του, που Τον αγαπούν, Τον υπακούουν και Τον μιμούνται ταυτιζόμενοι στην διάθεση και τοποθέτηση και οδηγούμενοι στον αγιασμό.

Από τα Γραφικά κείμενα είναι σαφές ότι οι άγγελοι είναι λογικές και ελεύθερες υλικές φύσεις δημιουργημένες από τον Θεό, χωρίς την ανθρώπινη διφυΐα (σώμα-ψυχή / ύλη-πνεύμα), και προικισμένες με αθανασία και ελεύθερη βούληση. Ως δημιουργήματα είναι υλικά όντα και όχι άυλα, έστω και αν η άλλης φυσικής ποιότητας ύλη τους, δεν είναι ορατή και αντιληπτή από τα μάτια και τον νου μας, πλην των περιπτώσεων που τους φανερώνει ο Θεός αναιρώντας την φυσική μας τάξη (π.χ. Ζαχαρίας, Θεοτόκος Μαρία, προφήτες διάφοροι, Ιησούς του Ναυή).

Οι άγγελοι είναι και αυτοί πολυάριθμοι όπως και οι άνθρωποι και, όπως λέει ένα από τα αρχαιότερα χριστιανικά συγγράμματα «Ο Ποιμήν του Ερμά», έχουν καθένας τους στην φροντίδα του έναν άνθρωπο. Περιγράφοντας την σχέση ο Ποιμήν λέει ότι ο φύλακας άγγελος είναι: ευγενής και πράος και ήσυχος και υποβάλλει στην ανθρώπινη σκέψη κάθε αγνό, δίκαιο, σεμνό, απλό και ενάρετο έργο. Χαίρει ο φύλακας άγγελος με τον άνθρωπο που πορεύεται προς τον Θεό, και θλίβεται με τον… «αυτοπροαιρέτως» (= από δική του επιλογή) αποστασιοποιούμενο.

Δεν είναι χωρίς σημασία τα γνωστά ονόματα των αγγέλων. Μιχαήλ σημαίνει, κανένας δεν είναι όμοιος του Θεού! Το όνομά του προφανώς είναι η επισήμανση που έκανε στην πτώση της ομάδας του Εωσφόρου, που επεδίωκε… ισοθεΐα…! Γαβριήλ σημαίνει άνθρωπος-ήρωας του Θεού. Σε κάθε αποστολή αγγελίας προς τους ανθρώπους (με κύρια τον Ευαγγελισμό της ενσαρκώσεως του Χριστού) αυτός είναι που επικοινωνεί, ως νεανίσκος, με τους ανθρώπους (Θεοτόκος Μαρία – γυναίκες στο μνήμα του Χριστού – Ζαχαρίας, πατέρας του Ιωάννη του Βαπτιστή). Αυτοί οι δύο ονομάζονται και Αρχάγγελοι δυο φορές στην Καινή Διαθήκη, στην δεύτερη προς Θεσσαλονικείς επιστολή του αποστόλου Παύλου και στην επιστολή Ιούδα. Δεν έχει ιδιαίτερη σημασία αυτό, όπως ούτε και η, σε τάγματα, ταξινόμηση των αγγέλων. Κάτι τέτοιο είναι τάξις πραγμάτων που δεν διαφοροποιεί την ποιότητα, όπως και στα ανθρώπινα οι διάφορες διαστρωματώσεις δεν διαφοροποιούν την κοινή ανθρώπινη φύση. Ίσως βέβαια οι άγγελοι να είναι υπέρτεροι των ανθρώπων στον χαρακτήρα, την δύναμη και τον οργανισμό, όπως και την διάθεση. Όμως και ο απλούστερος άνθρωπος είναι απείρως ποιοτικότερος από τους εκπεσόντες αγγέλους. Στην Θεία Λειτουργία, πάντως, όλοι μαζί, άνθρωποι και άγγελοι, θυμόμαστε τον Ένα και κοινό μας Κύριο συμπροσευχόμενοι.

«Ο Θεός θέλει να γεμίσει τον σύμπαν με πολλά μικρά αντίγραφα του Εαυτού Του. Θέλει έναν κόσμο γεμάτο με ενωμένα με Αυτόν, και την ίδια στιγμή, διακριτά κτίσματα».

Όσο για το αν έχουν ή όχι, οι άγγελοι φύλο, το θέμα το έλυσε ο ίδιος ο Χριστός απαντώντας στο εξυπνακίστικο δίλημμα των Σαδδουκαίων για την Ανάσταση με τον Λεβιρατικό γάμο, όταν τους λέει ότι στην Ανάσταση δεν παντρεύονται, αλλά είναι ως άγγελοι…

Γ. Καταλαβαίνουμε με όλα αυτά ότι οι άγγελοι είναι τα μεγαλύτερα αδέλφια μας με πολύ αγάπη για τον Θεό και τα παιδιά Του (εμάς εν προκειμένω) των οποίων ολοψύχως διακονούν την σωτηρία με δύο ουσιαστικούς τρόπους. Πρώτον, με το δικό τους αγαπητικό και γεμάτο ταπείνωση παράδειγμα προς εμάς και δεύτερον, με την φροντίδα τους για μας (φύλακες…). Αυτοί οι δυνατοί και ελεύθεροι από την βαρεία ύλη (materia gravis) που δεσμεύει εμάς, μας μαθαίνουν την ταπεινή, έξυπνη και σωστή χρήση της ελεύθερης βούλησης και την υπομονή για απόχτηση κάθε καλού, καθώς και της ψυχής μας, όπως είπε ο Χριστός (Λουκ. 21, 19). Εμείς δεν πρέπει να ξεχνάμε γι’ αυτούς, αυτό που λέει ο μεγάλος θεολόγος Jean Daniélou στην μελέτη του για τους αγγέλους: «Να γίνουμε κοινωνοί της υπομονής τους (των αγγέλων) κατά την μακρά αναμονή τους μέχρι την γέννηση του Χριστού» (J. Daniélou: Οι άγγελοι, σελ. 18, Έκδ. Αποστ. Διακονία).

Το ήθος και ο τρόπος των αγγέλων είναι μοναδική διδασκαλία ελευθερίας, ταπείνωσης, ευφυΐας, υπακοής, αγιότητας εν τέλει. Οι άγγελοι δεν είναι σε υποτέλεια, αλλά είναι επιβεβαίωση τού ότι ο Θεός απορρίπτει για τον Εαυτό Του προσδιορισμούς αναγκαστικούς και διαδρομές ανελεύθερες· σιχαίνεται το ακατανίκητος και αναμφισβήτητος!!

Οι άγγελοι, εν τέλει, μας μαθαίνουν το μέγιστο, ότι: Κάθε δημιούργημα του Θεού δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι σαν μια μαριονέττα, κινούμενη από ψηλά με αόρατες κλωστές, που ούτε το αντιλαμβάνεται. Αν συνέβαινε έτσι, η πνευματική ζωή θα ήτανε το χειρότερο είδος παραμόρφωσης και η αγιότητα θα ήταν σχιζοφρένεια.

Ο πόλεμος ζωής και θανάτου, που γίνεται μέσα μας, είν’ ένας πόλεμος που κάνομε, όχι μόνο για τη δική μας ζωή και την ελευθερία μας, αλλά επίσης, και ταυτόχρονα, για τη δόξα και για τη βασιλεία του Θεού. Όταν η αλήθεια του Χριστού μάς καθιστά ελευθέρους, γινόμαστε αυτό για το οποίο λάβαμε την ύπαρξη: εικόνες του Θεού Πατέρα, παιδιά που συνεργάζονται με τον Πατέρα για την εγκαθίδρυση του Βασιλείου Του, της ελευθερίας.

Σ’ αυτήν την διαδρομή και πορεία είναι και απαραίτητοι βοηθοί, είναι και ασφαλιστική δικλείδα διδασκαλίας και προστασίας οι φύλακες άγγελοί μας.

Πηγή: Ενοριακό info