Οι Ορθόδοξοι Κληρικοί στο πολεμικό Μέτωπο της Μικράς Ασίας - Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Οι Ορθόδοξοι Κληρικοί στο πολεμικό Μέτωπο της Μικράς Ασίας

Οι στρατιωτικοί ιερείς και η παρουσία του (μετέπειτα Επισκόπου Ηλείας) Αντωνίου

Σε όλους τους πολέμους των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων δίνουν το παρών τους και οι Ορθόδοξοι ιερείς ως στρατιωτικοί ιερείς μονάδων μικρών και μεγάλων. Το ίδιο συνέβη στην Μικρά Ασία. Πολλοί Έλληνες κληρικοί, επέλεξαν -εκτός της ποιμαντικής διακονίας- και την ανάληψη χρεών στο πεδίο της μάχης και πολλοί από αυτούς εκεί έπεσαν. Λαμπρό είναι το παράδειγμα του Ιεζεκιήλ Βελανιδιώτη, ο οποίος παραιτήθηκε από τη θέση του ιερέως και καθηγητή της ελληνικής σχολής Κοινότητας Τεργέστης και το 1918 κατατάχθηκε στρατιωτικός ιερέας, τοποθετούμενος το 1919 στην ελληνική στρατιά της Μικράς Ασίας, μετέχοντας σε όλες τις μάχες. Μετά από χρόνια ανεδείχθη Μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος.

Μερικά από τα ονόματα των στρατιωτικών ιερέων στην Μικρασιατική εκστρατεία ήταν οι Αρχιμανδρίτες Γερμανός, Αμφιλόχιος Λασκαρίδης, Άνθιμος Ουζουνγιάννης, Καλλίνικος Παπαϊωάννου, Χρυσόστομος Καραγιαννόπουλος, Αγαθάγγελος Βενιζέλος, Χριστόφορος Κοντογιώργος, Ιάκωβος Αρχαντζικάκης (†), Μακάριος Μαρινάκης (†). Αλλά  και οι Οικονόμοι  Αλέξανδρος Βασμανώλης (εφημέριος Κασαμπά), Μιχαήλ Κυριαζόπουλος, Γεώργιος Πασχάλης, Νικόλαος Παρίσης (†) και Κωνσταντίνος Μπέκας. Ανάμεσα σε αυτούς και ο αρχιμανδρίτης Αντώνιος Πολίτης, μετέπειτα Μητροπολίτης Ηλείας.

Κι εδώ η Ορθοδοξία συνέδεσε την πορεία της με το Ελληνικό Γένος, στα εύκολα και στα δύσκολα. Είναι γνωστή η θυσία Ιεραρχών και κληρικών από τον Τουρκικό Εθνικισμό, που κορυφώθηκε με τα μαρτύρια Οσιακών μορφών τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο του 1922, όπως των Μητροπολιτών  Μοσχονησίων Αμβροσίου, Ικονίου Προκοπίου, Κυδωνιών Γρηγορίου, Ζήλων Ευθυμίου και πολλών κληρικών, που την μνήμη τους τιμά η Εκκλησία την Κυριακή του Σεπτεμβρίου προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (προ της 14^ης Σεπτεμβρίου). 

Ο Αρχιμανδρίτης Αντώνιος Πολίτης στην υπηρεσία του Στρατού

Σε σχετική της εργασία στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, το 2019, η Ιωάννα Γρηγοράκη παραθέτει στοιχεία για την πολεμική δράση του Αντωνίου Πολίτη. Το 1914 ο Αντώνιος χειροτονήθηκε διάκονος στον Ιερό Ναό Ποσειδωνίας Σύρου. Το ίδιο έτος διορίζεται Ιεροκήρυξ της τότε Επισκοπής Χαλκίδος και Καρυστίας και τον Φεβρουάριο του 1917 χειροτονείται Πρεσβύτερος υπό του Χαλκίδος Χρυσάνθου εις τον Ι. Ναόν Χρυσοσπηλιωτίσσης Αθηνών. Υπηρέτησε παράλληλα, ζητώντας ο ίδιος την στράτευσή του, ως στρατιωτικός ιερέας στο Μικρασιατικό Μέτωπο την περίοδο 1918-1922.

Όπως γράφει η Ιωάννα Γρηγοράκη, «στο χρονικό διάστημα από το 1918 έως το 1922 που ήταν ιδιαίτερα σημαντική για το ελληνικό κράτος και τον ελληνισμό γενικότερα, ο Αντώνιος εντάχθηκε στις τάξεις του στρατεύματος ως στρατιωτικός ιεροκήρυκας στη Φρουρά Πατρών, στη 4^η και 1^η  Μεραρχία και στο 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων. Αυτή του η κίνηση έγινε λόγω των χριστιανικών και πατριωτικών αρχών από τις οποίες ήταν διαποτισμένος. Υπάρχει, μάλιστα, έκθεση που είχε συντάξει ο ίδιος ο Αντώνιος για να την αποστείλει πιθανόν σε κάποια εκκλησιαστική ή στρατιωτική υπηρεσία και η οποία βρίσκεται στο αρχείο της Ι. Μητρόπολης Ηλείας. Ειδικότερα, στην έκθεση ο Αντώνιος Πολίτης προσδιορίζεται ως εφημέριος ιερέας Β ́ τάξεως Αρχιμανδρίτης και ανέφερε ότι στα μέσα του Δεκεμβρίου του 1918 προσχώρησε στις ένοπλες δυνάμεις προκειμένου να συμμετάσχει στην εκστρατεία στη Ρωσία. Δήλωσε ότι «ησθάνθην την επιθυμίαν σφοδράν όπως ταύτης μετάσχω» και οι λόγοι ήταν η εθνική υπερηφάνεια και το κοινωνιολογικό του ενδιαφέρον»

Κατά των Μπολσεβίκων στην Κριμαία-Με τον Στρατό στην Μ. Ασία

«Από το κείμενό του αυτό γίνεται αντιληπτή η βενιζελική του θέση καθώς η εκστρατεία στη Ρωσία πραγματοποιήθηκε επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου. Συγκεκριμένα, η Εκστρατεία της Κριμαίας ή Εκστρατεία της Ουκρανίας ή (παλαιότερα) Εκστρατεία στη μεσημβρινή Ρωσία ήταν η ελληνική συμμετοχή στην απροκάλυπτη επέμβαση των δυνάμεων της Αντάντ (Αγγλία -Γαλλία), κυρίως της Γαλλίας, στη Ρωσία την περίοδο που ήταν σε εξέλιξη η Οκτωβριανή Επανάσταση. Ο στόχος των ευρωπαϊκών δυνάμεων που συμμετείχαν ήταν να εμποδίσουν τη νίκη των μπολσεβίκων υποστηρίζοντας τους αντιπάλους τους « Λευκούς» που ήταν υποστηρικτές του τσαρικού καθεστώτος. Η κατάληξη για τους δυτικούς συμμάχους ήταν τραγική καθώς ηττήθηκαν με βαριές απώλειες.  Η συμμετοχή του Αντωνίου σ’ αυτή την εκστρατεία δείχνει τη διαφωνία του προφανώς με την κομμουνιστική ιδεολογία, την προσήλωσή του στον βενιζελισμό αλλά και το ενδιαφέρον του για τις κοινωνικές εξελίξεις που σημειώνονταν κατά το διάστημα των πολιτικών και γεωπολιτικών διεργασιών που ελάμβαναν χώρα την περίοδο εκείνη. Θεωρώ ότι δεν εντοπίζεται κάποιος θεολογικός συμβολισμός σε αυτή τη συμμετοχή του».

Έπειτα από τη συμμετοχή του στην εκστρατεία στην Κριμαία, ο Αντώνιος Πολίτης υπηρέτησε ως στρατιωτικός ιερέας στο Μικρασιατικό μέτωπο και προσπαθούσε να ενθαρρύνει και να στηρίζει ψυχολογικά τους Έλληνες στρατιώτες με τους λόγους και το κήρυγμά του. Στις ημέρες της Μικρασιατικής Καταστροφής ήταν από τους τελευταίους που εγκατέλειψαν την πόλη της Σμύρνης, όταν ήδη καιγόταν από τα τουρκικά αντάρτικά σώματα. Στον επικήδειο του το 1963 ο Ηλείος λογοτέχνης Θεόδωρος Ξύδης, εκτός των άλλων, ανέφερε για τον Αντώνιο Πολίτη: «...εγκατέλειψες τον Τσεσμέ, την τελευταία έπαλξη της Ιωνικής γης, στις 3 Σεπτεμβρίου του τραγικού 1922. Ακολούθησες τα γενναία στρατιωτικά τμήματα που οπισθοχωρούσαν μαχόμενα, με την βοήθεια “του αποσπάσματος του Νικολάου Πλαστήρα, αποτελέσαντος την οπισθοφυλακήν της οπισθοχωρούσης στρατιάς”».

Για την προσφορά του τιμήθηκε με το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας, τον Χρυσούν Σταυρόν Φοίνικος, τον Πολεμικό Σταυρό και το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας. 

Τον Δεκέμβριο του 1922 χειροτονήθηκε επίσκοπος και εξελέγη μητροπολίτης Ηλείας.

Γεώργιος Διον. Κουρκούτας

Φιλόλογος-Συγγραφέας