Συνήθειες, «σφιγμένα δόντια» και συνείδηση - π. Θεοδόσιος Μαρτζούχος

Κυριακή ΙΓ' Λουκά

 Συνήθειες, «σφιγμένα δόντια» και συνείδηση

π. Θεοδόσιος  Μαρτζούχος

Σήμερα το Ευαγγέλιο περιέγραφε έναν άνθρωπο, ο οποίος πνιγόταν μέσα σ’ αυτό που όλοι οι άνθρωποι, λίγο ή πολύ, είμαστε βουλιαγμένοι: Την απροσδιοριστία του σκοπού της ζωής μας!

Και θέλοντας να πειράξει τον Χριστό πήγε και Τον ρώτησε πώς θα κληρονομήσει την αιώνια ζωή! Όλοι οι άνθρωποι κάποια στιγμή βασανίζονται όταν αντιλαμβάνονται ότι δεν «χωράει» ο κύκλος της ύπαρξής τους στα λίγα χρόνια της ανθρώπινης ζωής και συγχρόνως δεν «χωράει» στο μυαλό τους τι είναι η μετά από τον βιολογικό θάνατο ύπαρξη, και ψυχανεμίζονται ανάμεσα στα δύο: Λες να μην υπάρχει κάτι; Αλλά και τούτο ’δώ μόνο του, τι μιζέρια είναι; Και βασανίζονται ανάμεσα στα δύο.

Ένας τέτοιος άνθρωπος λοιπόν, ίσως και επειδή ο ίδιος βασανιζόταν και βρισκόταν σε μια τέτοια αγωνία, πάει στον Χριστό και του λέει μισοσοβαρά μισοαστεία: Τι θα κάνω για να κληρονομήσω την αιώνια ζωή;

Ο Χριστός του λέει:

- Τις εντολές δεν τις ξέρεις; Δεν θα κλέψεις, δεν θα μοιχεύσεις, δεν θα ψευδομαρτυρήσεις, δεν…, δεν…, δεν…, θα τιμάς τον πατέρα σου και την μάνα σου, κτλ.

- Αυτά, του απαντά εκείνος, τα έκανα από μικρός!

Του λέει τότε ο Χριστός: Αφού τα έκανες όλα αυτά από νεαρός, τότε ένα μονάχα σού μένει. Να πουλήσεις ό,τι έχεις και δεν έχεις, να τα δώσεις στους φτωχούς, και να ακολουθήσεις Εμένα.

Εκείνος τότε στριμώχθηκε ψυχικά γιατί, όπως λέει το Ευαγγέλιο, ήταν ένας άνθρωπος πλούσιος, με πάρα πολλά, και δυσκολευόταν να κάνει μια τέτοιου είδους κίνηση.

Ας σταθούμε εδώ να σκεφτούμε δύο πράγματα. Η ανθρώπινη ζωή περπατάει ανάμεσα σε δύο ψυχικές καταστάσεις: Τη συνήθεια και τη συνείδηση. Όλα τα πράγματα στην ανθρώπινη ζωή ξεκινάνε με μικρές απλές καθημερινές συνήθειες. Η συνήθεια έχει πολύ μεγάλο βάρος. Εάν είναι καλή συνήθεια είναι διευκόλυνση προς το καλό, εάν είναι κακή συνήθεια είναι κατρακύλισμα προς το κακό και το λάθος! Όμως με τη συνήθεια «ξεκινάει» η ανθρώπινη ζωή…

Παίρνουμε ένα παιδάκι και του λέμε: Θα κάνεις αυτό ή δεν θα κάνεις εκείνο. Αυτό επιτρέπεται, εκείνο δεν επιτρέπεται. Και σιγά-σιγά αποχτάει το παιδάκι κάποιες συνήθειες. Όταν μεγαλώσει όμως, αυτός που το διδάσκει θα πρέπει να μπορεί να του μεταδώσει (αν το έχει ο ίδιος!) ότι η συνήθεια είναι έκφραση μιας συνείδησης. Έχω ένα περιεχόμενο, έχω μία στάση ζωής, ξέρω γιατί κάνω αυτό. Αν του παιδιού τού μάθουμε μονάχα συνήθειες, μερικές απαγορεύσεις «δεν…, δεν…, δεν…, δεν…», χωρίς «γιατί» και επεξηγήσεις, κάποια στιγμή θα βαρεθεί τις απαγορεύσεις. Όλοι μας θα βαρεθούμε τις απαγορεύσεις. Και αν δεν ξέρουμε γιατί υπάρχουν, θα τις πετάξουμε στην άκρη. Θα τις βγάλουμε απ’ την ζωή μας.

Το «δεν» δεν είναι αρετή. Το «δεν» είναι το εξής απλό: Έχουμε ένα χωράφι γεμάτο γαϊδουράγκαθα, βάτα, αγκάθια, ένα σωρό πράγματα, και αποφασίζουμε να το καθαρίσουμε. Αρχίζουμε να βγάζουμε, να κόβουμε, να καθαρίζουμε. Αν μείνουμε εκεί, στον καθαρισμό και τίποτε άλλο (!), θα υπάρξει μια χειρότερη πορεία. Το καθαρό τώρα χωράφι θα είναι προϋπόθεση να αυξηθούν ευκολότερα και γρηγορότερα… όλα τα προηγούμενα!! Αν δεν κάνουμε κάτι περισσότερο, αν δεν σπείρουμε κάτι χρήσιμο, αν δεν το χρησιμοποιήσουμε για κάποιο λόγο, το χωράφι θα καταλήξει να έχει δυο φορές περισσότερα αγκάθια, γιατί τώρα θα ’ναι και καθαρό και θα φυτρώνουνε πιο εύκολα.

Αυτόν τον άνθρωπο, σήμερα στο Ευαγγέλιο, ο Χριστός επίτηδες τον κατευθύνει προς τα εκεί που θέλει (ο Χριστός)! Του «μαθαίνει ότι οι εντολές του Θεού δεν αρχίζουν απ’ τα «δεν». Οι εντολές του Θεού αρχίζουν: Να αγαπάς τον Θεό με όλη σου την ψυχή, με όλη σου την καρδιά και με όλο το μυαλό σου. Και μετά ν’ αγαπάς και τον διπλανό σου, όπως αγαπάς τον εαυτό σου. Προσέξτε μια ουσιαστική «λεπτομέρεια». Λέει, όχι όσο αγαπάς τον εαυτό σου, αλλά όπως αγαπάς τον εαυτό σου. Δηλαδή: Τον εαυτό μου τον αγαπάω απροϋπόθετα, άμεσα, αυτονόητα, και όχι επειδή είναι πλούσιος, έξυπνος και όλα αυτά, αλλά απλώς, επειδή είναι ο εαυτός μου! Λέει λοιπόν τώρα ο Χριστός: Και τον διπλανό να τον αγαπάς με τον ίδιο απροϋπόθετο τρόπο. Και από εκεί και μετά ξεκινάμε με τις «καθαρτήριες» εντολές: Δεν θα κλέψεις, δεν θα μοιχεύσεις, κλπ.

Αν αγαπάς τον Θεό και αγαπάς και τον διπλανό, δεν μπορείς ούτε να κλέβεις, ούτε να μοιχεύεις, ούτε να ψευδομαρτυρείς, ούτε να μην τιμάς τον πατέρα σου και την μάνα σου. Βεβαιότατα, αν αυτά μείνουν μόνα τους θα είναι σαν συνταγές ακατανόητες, οι οποίες κάποια στιγμή θα γίνουν βαρετές και ο άνθρωπος θα τις εγκαταλείψει.

Όταν προσπαθούμε να αποχτήσουμε μια αρετή, θα ξεκινήσουμε από την συνήθεια του τρόπου έκφρασης και υλοποίησής της, για να μπορέσουμε σιγά-σιγά να αποχτήσουμε πρόσβαση στη συνείδηση και το περιεχόμενο του πράγματος. Και όταν γίνει συνειδητό, από ’κεί και μετά η συνήθεια, που θα είναι επαναλαμβανόμενη, δεν θα αφήνει να είναι βάρος η επίτευξη της αρετής. Η συνείδηση του πράγματος θα είναι ωστική δύναμη και η χαρά του πράγματος.

Αυτός ο άνθρωπος σήμερα έλεγε στον Χριστό ότι: Τα τήρησα όλα αυτά απ’ τα νειάτα μου. (Δηλαδή; «Μια ζωή καταπίεση»;) Και ο Χριστός του λέει: Ωραία, τα τήρησες όλα, σου λείπει όμως κάτι ακόμη! Κάνε ένα βήμα παραπέρα: «Σπείρε αυτό το χωράφι που έχεις», αφού το καθάρισες, όπως λες.

Ξέρετε κάτι αδελφοί μου, πολλές φορές η πιο κουραστική διαδρομή είναι «να περπατάει κανείς με σφιγμένα τα δόντια». Αν περπατάς με σφιγμένα τα δόντια θα κουραστείς εξαντλητικά. Θα πονέσει όλο το κεφάλι σου. Αν η σχέση μας με το Θεό είναι σφιγμένα δόντια, γιατί τις εντολές του Θεού αντί να τις αγαπήσουμε ως θεραπευτικά μέσα, τις βλέπουμε ως καταπιεστική υποχρεωτική διαδρομή, τότε θα τις «εκτελούμε» με το ζόρι, με «σφιγμένα δόντια» και θα… υποφέρουμε. Στην εντολή του γιατρού που μας λέει, δεν θα κάνεις αυτό και δεν θα κάνεις εκείνο, θα κάνεις αυτό και θα κάνεις εκείνο, σκεφτόμαστε την υγεία μας και την δεχόμαστε, έστω και κάποια στιγμή με δυσφορία, πάντως με διάθεση να προσαρμοστούμε. Βλέπουμε μπροστά μας την υγεία μας! Στην περίπτωση των εντολών του Θεού, το θέλημά Του το βλέπουμε με σφιγμένα τα δόντια πολλές φορές (όπως είπαμε), γιατί δεν «βλέπουμε» μπροστά μας το όφελος που έχουμε από αυτό, και αυτό μας κουράζει εξαντλητικά.

Πολλές φορές δεν καταλαβαίνουμε τι είναι η επιδίωξή των εντολών! Και αυτό επειδή, ένας παπάς, ή ο γονιός μας, ή κάποιος μεγαλύτερος δεν μας είπε, γιατί να νηστεύουμε, γιατί να προσευχόμαστε, γιατί να πάμε στην Εκκλησία! Να πάω! Να νηστέψω! Να προσεύχομαι, αλλά γιατί; Όταν έχεις ένα «γιατί», μπορεί να αντέξεις το «πώς». Όσο κουραστικό κι αν είναι το «πώς», αν έχεις «γιατί» θα το αντέξεις. Αν δεν έχεις «γιατί», θα το εγκαταλείψεις.

Αν δεν το καταλάβουμε αυτό, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να καταλάβουμε τι κάνει σήμερα σ’ αυτόν τον άνθρωπο ο Χριστός. Τελικώς του λέει ότι: Οι αρετές σου ήταν σφιγμένα δόντια! Και ατυχώς, δεν το κατάλαβες ότι ήταν σφιγμένα δόντια! Πρέπει πρώτα να αγαπάς τον Θεό και τους αδελφούς σου, και μετά να εκφράζεται αυτή η αγάπη με τις αρετές. Οι αρετές βοηθούν τον άνθρωπο να «ενσωματωθεί» στην Αλήθεια. Δεν είναι οι αρετές η Αλήθεια. Όταν έχουμε γιορτές ασκητών λέει το τροπάριό τους: …νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, ουράνια χαρίσματα λαβών… Με τη νηστεία, λέει, την αγρυπνία και την προσευχή απόχτησες ουράνια χαρίσματα. Δεν είναι η νηστεία, η αγρυπνία και η προσευχή (αρετές αναμφισβήτητα μεγάλες) τα ουράνια χαρίσματα! Είναι οι γέφυρες, το μέσο, ο τρόπος, για να αποχτήσουμε ουράνια χαρίσματα. Δηλαδή αγάπη, καλοσύνη, θυσία, ταπείνωση, απλότητα, εγκράτεια ψυχοσωματική, ειρήνη ψυχών, πίστη βαθειά!

Σήμερα ο Χριστός έλεγε σ’ αυτόν τον άνθρωπο: Κάνε κάτι, άπλωσε λίγο πιο πολύ τη διάθεση της καρδιάς σου, τεντώσου παραπέρα αφού ισχυρίζεσαι, (και είναι αλήθεια) ότι τις συνήθειες των αρετών τις έκανες!! Αν όντως τα έκανες αυτά, θα κατάλαβες πόσο αξία έχουν τα πράγματα.

Αδελφοί μου, ο Θεός να μας ελεήσει να συνειδητοποιήσουμε σωστά τη σχέση μας μαζί Του, που μπορεί να ξεκίνησε από μια συνήθεια, αλλά θα πρέπει να γίνει συνείδηση πραγμάτων, για να γεμίσει την καρδιά μας ηρεμία, γαλήνη, χαρά, να ξέρουμε το «γιατί» και να το περπατάμε ό,τι κι αν κοστίζει.