Α ΝΟΥΣ Ι0Σ ΜΟΝΟΛΙΘΙΚΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ - ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

Α ΝΟΥΣ Ι0Σ ΜΟΝΟΛΙΘΙΚΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ  ΚΟΤΤΑΔΑΚΗΣ

      «Οι οργανωσιακοί σύμφωνα με τους σύγχρονους αγίους και πατέρες δεν είναι εντός της ορθοδόξου παραδόσεως», αποφάνθηκε ο κ. Ν. Κ. γενικά και αόριστα. Και, ρηματικά σαν αποκλειστικός ερμηνευτής Οσίου Πορφυρίου, που τους είχε βάλει απέναντι. Γιατί τα περί του Οσίου στοιχεία του Καθηγητή γιατρού του αειμνήστου Γεωργίου Παπαζάχου, που ήταν … «Ζωηκός», δεν μπορεί παρά να είναι διαβλητά !

      Πάντα ταύτα, εκτός των άλλων, μικρόψυχα και ζηλωτικά, έτι δε, επανέρχομαι και επιμένω, είναι και α-θεολόγητα. Γιατί. «Η Ορθοδοξία ευνοεί και προστατεύει τη μέγιστη ελευθερία των θεολογικών γνωμών μέσα στα πλαίσια της μιας παραδόσεως. Η Εκκλησία ξεπερνά κάθε σχολή, ενώ ταυτόχρονα τις περιέχει όλες. Όμως κανένα κείμενο εκτός απ’ τους δογματικούς ορισμούς των Συνόδων δεν μπορεί ποτέ να αξιώσει «συμβολικό» κύρος»-Παύλος Ευδοκίμωφ, «Ορθοδοξία» σ.241.

       Από αυτή την οδό οι Χριστιανικές Οργανώσεις και οι Αδελφότητες στάθηκαν στο πλευρό της Εκκλησίας σε ώρα κρίσιμη ως άλλη «Φιλική Εταιρία», πνευματική! Κάλυψαν μεγάλο κενό διδαχής, και άλλα, με προθυμία, σεβασμό, αφοσίωση στη θεσμική Εκκλησιαστική ηγεσία, και συνέδραμαν το ιερό έργο της ουσιαστικά και δημιουργικά, με ανοιχτό το ενδεχόμενο λάθους, ανθρώπινο αυτό. Εντελώς άδολα επί του προκειμένου και ανυποψίαστα μεν, στη διαδρομή όμως, όχι μικρού δε. Και αυτό ήταν η χρήση και διάδοση διδαχής δυτικότροπης απόκλισης !

      Αλλά ! Αυτή ήταν σε χρήση τότε, αυτή η κυρίαρχη σε ζήτηση και προσφορά. Αν κρίνει κανείς ενδεικτικά από τα βιβλία «Αόρατος πόλεμος», και «Πνευματικά γυμνάσματα», έργα Αγίου Νικόδημου του Αγιορείτη, που ανυποψίαστα επίσης, διαβάζονταν από όχι λίγους ευλαβείς ορθόδοξους πιστούς ως βασικά κείμενα καθοδήγησης σε ορθόδοξη πνευματική ζωή. Ενώ δεν ήταν παρά επεξεργασία και διασκευή από τον Άγιο προηγούμενης μετάφρασης στα ελληνικά ταυτώνυμων έργων ρωμαιοκαθολικών μοναχών. Με το ένα μάλιστα απ’ αυτά να περιλαμβάνει ατόφιες τις πνευματικές θέσεις και οδηγίες του Ιγνάτιου Λογιόλα, ιδρυτή και αρχηγού του τάγματος των Ιησουητών*.

       Όταν αργότερα -δεκαετία 1960- διαγνώστηκε τι είχε συμβεί, δεν άργησε ν’ αρχίσει μία κίνηση απεμπλοκής, να πάρει σάρκα και οστά, να φτάσει να γίνει αυτό που ονομάστηκε και είναι, «Στην Ορθοδοξία στροφή-επιστροφή». Επανάκαμψη στις ρίζες, τις πηγές, το πνεύμα της Ορθόδοξης Ανατολής, και τη συνακόλουθη Παράδοση. Με κύρια και χαρακτηριστικά γνωρίσματα και συστατικά, την εμβριθή μελέτη και σπουδή της ζωής και των έργων των Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, από τούτο την παραγωγή και κατάθεση υψηλού επιπέδου ορθόδοξης θεολογίας. Τη Λειτουργική, και ευρύτερα λατρευτική ένταση. Την αναγέννηση και άνθηση της μοναστικής και ασκητικής ζωής κλπ.   

******   ***   ******

       Ταύτα ως συνοπτική εισαγωγή, ελπίζω ως ένα βαθμό επαρκή, για να δούμε παρευθύς τα δύο πνευματικά κινήματα, ρεύματα, κύματα, «Χριστιανικές Οργανώσεις», και, «Στην Ορθοδοξία Στροφή-Επιστροφή» και αλλιώς, από εκδοχές και εκτιμήσεις δια χειρός όχι τυχαίων υπογραφών.

    Α. «Χριστιανικές Οργανώσεις και Αδελφότητες»-αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτό της «Ζωής».

1.  «Παρ’ όλη τη θρησκευτική μονομέρεια, θα μου ήταν δύσκολο να αρνηθώ ότι χαρήκαμε τα παιδικά και εφηβικά μας χρόνια στην Ομάδα-ΧΜΟ. Σίγουρα φτιάξαμε παρέες μ’ εκείνη την ξένοιαστη φιλία κι εμπιστοσύνη που δεν ξέρει προσωπεία ή τη σκληράδα της αυτοάμυνας … Ακόμα και τη στράτευσή μας δεν την εισπράτταμε αρνητικά … μας ασκούσε στη συνέπεια και στη δημιουργική δουλειά … Σε σύγκριση με τα άλλα παιδιά στη γειτονιά ή το σχολείο, μας έκανε να νιώθουμε πραγματικά ευεργετημένοι. Εμείς δε γνωρίσαμε ποτέ την ερημία και τη  βαρεμάρα της μοναξιάς του Σαββατοκύριακου, την πίκρα να ενδίδεις σε παρέες, που σε αφήνουν αδιάφορο, κι όπου πρέπει να διακριθείς, μόνο με την ψευτοσαχλαμάρα της ανίας» -Χρήστος Γιανναράς.

      Το όνομα δε χρειάζεται την παραμικρή σύσταση, παρά μόνο την απλή σημείωση, ότι και αυτά γράφονται στο γνωστό «Καταφύγιο Ιδεών». Και αποτελούν ad hoc και de facto έντιμη και αποκαλυπτική μαρτυρία και μιας άλλης εκεί ατμόσφαιρας και πορείας.

2.           «Όντως τα κύρια σημεία του προγράμματος της «Ζωής», όπως  συχνή θεία Κοινωνία, συχνή Εξομολόγηση, τακτικό Κήρυγμα, Κατήχηση των παιδιών, καλά οργανωμένες Νεανικές Ομάδες, Κύκλοι Μελέτης Αγίας Γραφής … αξιόλογα επιτεύγματα, έχουν σήμερα υιοθετηθεί από την Εκκλησία της Ελλάδος και εφαρμόζονται στο δικό της έργο»-Κάλλιστος Γουέαρ, Μητροπολίτης Διοκλείας, «Η Ορθόδοξη Εκκλησία», σελ. 231.

3.           «Ακόμη κι αυτοί που μέχρι σήμερα τον πολεμούν-π. Ευσέβιο Ματθόπουλο,  «Ζωή»-επιβεβαιώνουν χωρίς να το καταλαβαίνουν ότι τα αποτυπώματα της ζωής του σφράγισαν βαθιά τη σημερινή εκκλησιαστική πραγματικότητα και την ψυχή τους. Είναι τέτοια η επιρροή του, ώστε μέχρι σήμερα 70 χρόνια-προσθέστε ακόμα 24 ως τώρα-μετά την κοίμησή του, όσοι εργάζονται στο χώρο της εκκλησιαστικής δράσεως, να μην μπορούν να ξεφύγουν από την ετεροχρονισμένη μίμηση της μορφής διακονίας του. Επικριτές και φίλοι του, όλοι απόγονοί του «παγιδεύονται» στις  μεθόδους του και αντιγράφουν τα σχήματα της δικής του εργασίας»-Αρχιμ. Νικόλαος Χατζηνικολάου, νυν Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής-περ. «η Δράσις μας», φ.369

4.            «Αγαπητέ, αν ένας άγγελος κατέβαινε στη γη της Ελλάδος και έπαιρνε τους ευσεβείς που αμέσως ή εμμέσως έχουν επηρεασθεί από τας αδελφότητας, δεν γνωρίζω τι θα απέμενε στην Ελλάδα!» Απάντηση σε κάποιον του μακαριστού Αρχιμανδρίτη Επιφάνιου Θεοδωρόπουλου, του και πολύ.- Αθανάσιος. Κοτταδάκης, «Μορφές Μεγάλων Ωρών», σ. 173, εκδ. «Τήνος».

Β.   «Στην Ορθοδοξία Στροφή-Επιστροφή».

 

1. 
   
        Είναι.  «Μια κατά γράμμα απομίμηση της τεχνοτροπίας και των τύπων εκφράσεως του βυζαντινού παρελθόντος»-Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης,  ο κορυφαίος ορθόδοξος θεολόγος του 20^ου αιώνα.
2. 
   
       2.  «Όλο αυτό το τρέξιμο, είτε στο Βυζάντιο, είτε στη Φιλοκαλία, είτε στην Πάτμο, είτε στις εικόνες κάνει την Ορθοδοξία να φαίνεται σαν ένα σούπερ μάρκετ. Ο καθένας διαλέγει αυτό που θέλει: Την εποχή, το στυλ και την αναγνώριση … Ό, τι είναι ουσιώδες στην Ορθοδοξία, το «εν ου εστί χρεία», το σημαντικό και το πολύτιμο, αφήνεται, κατά τη γνώμη μου, στην άκρη του δρόμου-δε διαθέτει στυλ … Το δράμα της Ορθοδοξίας είναι πως δεν είχε μια Αναγέννηση, αμαρτωλή μεν, ωστόσο  απελευθερωτική από την ιερότητα. Έτσι ζούμε σε ανύπαρκτους κόσμους: Στο Βυζάντιο, στους Ρως, οπουδήποτε αλλού, αλλά όχι στην εποχή μας».- π. Αλέξανδρος Σμέμαν, «Ημερολόγιο», σ.43, σ.340
3.      Να κλείσουμε όπως αρχίσαμε με Χρήστο Γιανναρά, εκτιμητή της ατμόσφαιρας, αλλά και επικριτή πολλών του πρώτου κύματος από τη μια. Δυναμική προωθητική μηχανή ανάπτυξης, μορφοποίησης, περάσματος στο δεύτερο κύμα, από την άλλη. Στο βαρυσήμαντο βιβλίο του, «Ορθοδοξία και Δύση στη Νεώτερη Ελλάδα», διαπιστώνει, καταθέτει, ομολογεί για το δεύτερο, κάθε άλλο παρά ευτυχής. «Δεν άγγιξε, που θα πει, δεν επηρέασε, την Ακαδημαϊκή Θεολογία αυτή η ιστορία, ούτε τη Θεσμική Εκκλησιαστική Ηγεσία, ούτε την Ελληνική Επιστήμη και Διανόηση, ούτε την Πολιτική και Κοινωνική της χώρας ηγεσία, ούτε η ευρύτερη ελληνική κοινωνία». Αυτό είναι το πνεύμα του κειμένου του-δεν έχω αυτή την ώρα στις Σπέτσες το βιβλίο για να κάνω τη σχετική λέξη προς λέξη παράθεση και παραπομπή. Επιφυλάσσομαι αυτοτελώς στην πρώτη ευκαιρία.

******   ***   ******

       Κλείνω με το μεγάλο συν της «Στροφής-Επιστροφής στην Ορθοδοξία», την παραγωγή και κατάθεση υψηλού επιπέδου ορθόδοξης θεολογίας και τα λοιπά…». Αλλά και το ομολογημένο, όχι μικρό πλην. «Δεν άγγιξε, που θα πει δεν επηρέασε, δεν ανέβασε «λίγο ψηλά, λίγο ψηλότερα» πνευματικά, χριστιανικά, ορθόδοξα την ευρύτερη ελληνική κοινωνία». Αντί για όλα τα άλλα είναι καλύτερα να ερευνήσουμε το γιατί ! Ενδέχεται να μην ήταν αυτό που είχε ανάγκη η σημερινή κοσμογονική εποχή.

Αθανάσιος Κοτταδάκης

Υ.Γ. * “Combattimento spirituale” του Θεατίνου μοναχού Lorenzo Scupoli, και, «Exercizi Spirituali di S. Ignazio Loyola”, του Ιησουίτη μοναχού Giovanni Pietro Pinamonti».