Ὁμιλία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου κ. κ. Βαρθολομαίου κατά τήν Θρονικήν Ἑορτήν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου (30 Νοεμβρίου 2023)

Ὁμιλία 

τῆς Α. Θ. Παναγιότητος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου 

κ. κ. Βαρθολομαίου 

κατά τήν Θρονικήν Ἑορτήν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου 

(30 Νοεμβρίου 2023)

Σεβασμιώτατε Καρδινάλιε κύριε Kurt Koch, Πρόεδρε τῆς Ἐπιτροπῆς (Dicastry) ἐπί τῆς Προωθήσεως τῆς Ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν, μετά τῶν λοιπῶν μελῶν τῆς ἐπισήμου Ἀντιπροσωπείας τῆς ἀδελφῆς Ἐκκλησίας τῆς Πρεσβυτέρας Ρώμης,

Αἱ καρδίαι ἡμῶν εἶναι πεπληρωμέναι χαρᾶς, καθώς ὑποδεχόμεθα καί καλωσορίζομεν ὑμᾶς καί ἐφέτος εἰς τό Ἱερόν Κέντρον τῆς Ὀρθοδοξίας, τήν σεπτήν Καθέδραν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ἐν τῷ ἱστορικῷ Φαναρίῳ, ἐπ᾿ εὐκαιρίᾳ τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου τοῦ Πρωτοκλήτου, τοῦ καί ἱδρυτοῦ καί πάτρωνος τῆς μαρτυρικῆς Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας. Εὐχαριστοῦμεν ἐκ μέσης καρδίας τόν ἀγαπητόν ἀδελφόν Ἁγιώτατον Πάπαν Ρώμης Φραγκῖσκον, ὁ ὁποῖος ὥρισε καί ἀπέστειλεν ὑμᾶς ὡς ἐκπροσώπους Αὐτοῦ καί κομιστάς τοῦ σεπτοῦ ἑορτίου μηνύματός Του. Ἡ θεμελιωθεῖσα ὑπό τῶν προκατόχων ὑμῶν καί ἡμῶν Πάπα Παύλου ΣΤ΄ καί Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρου εὐλογημένη παράδοσις ἀνταλλαγῆς ἀντιπροσωπειῶν κατά τάς Θρονικάς ἑορτάς τῶν Ἐκκλησιῶν μας, ἐπιτρέπει εἰς ἡμᾶς νά ἀναφωνήσωμεν καί πάλιν μετά τοῦ Ψαλμωδοῦ: «Ἰδού δή τί καλόν ἤ τί τερπνόν, ἀλλ᾿ ἤ τό κατοικεῖν ἀδελφούς ἐπί τό αὐτό;» (Ψαλμ. ρλβ΄, 1).

Τό παριππεῦον ἔτος, ἐσφραγίσθη ὑπό δύο σημαντικῶν γεγονότων εἰς τάς σχέσεις τῶν ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν μας, τά ὁποῖα ἀφοροῦν εἰς τό κοινόν ἐνδιαφέρον των διά τήν συνοδικότητα καί τό θέμα τοῦ πρωτείου. Τό πρῶτον ἐκ τῶν γεγονότων αὐτῶν ἦτο ἡ δεκάτη πέμπτη Ὁλομέλεια τῆς Μεικτῆς Διεθνοῦς Ἐπιτροπῆς ἐπί τοῦ Θεολογικοῦ Διαλόγου μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν Ὀρθοδόξου καί Ρωμαιοκαθολικῆς, ἡ ὁποία ἐπραγματοποιήθη εἰς τήν ἱστορικήν Ἀποστολικήν Ἕδραν τοῦ Πατριαρχείου Ἀλεξανδρείας, τῆς Δευτεροθρόνου Ἐκκλησίας τῆς Ὀρθοδοξίας, μεταξύ 1ης καί 7ης Ἰουνίου, καί τό δεύτερον, ἡ δεκάτη ἕκτη Τακτική Γενική Συνέλευσις τῆς Συνόδου τῶν Ἐπισκόπων τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία συνῆλθεν ἐν Ρώμῃ μεταξύ 4ης καί 29ης Ὀκτωβρίου πρός συζήτησιν τοῦ θέματος τῆς συνοδικότητος.

Ἡ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ Ὁλομέλεια ἐνέκρινε καί ἐδημοσίευσεν ἕν ἀξιοσημείωτον κείμενον, κατακλεῖον, οὕτως εἰπεῖν, τό τρίπτυχον, τό ὁποῖον ἤνοιξε διά τοῦ κειμένου τῆς Ραβέννης περί τῶν ἐκκλησιολογικῶν καί κανονικῶν συνεπειῶν τῆς μυστηριακῆς φύσεως τῆς Ἐκκλησίας, καί, ἀκριβέστερον, περί τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας, τῆς συνοδικότητος καί τῆς αὐθεντίας. Τά κείμενα τῆς Ραβέννης καί τοῦ Chieti ἐτόνισαν ὅτι ἡ συνοδικότης τῆς Ἐκκλησίας ἐκφράζεται εἰς τρία ἐπίπεδα, τό τοπικόν, τό περιφερειακόν καί τό οἰκουμενικόν. Ὡς σαφῶς ἀναφέρεται εἰς τό κείμενον τοῦ Chieti, εἰς τοπικόν ἐπίπεδον, δηλαδή εἰς ἐκεῖνο τῆς ἐπισκοπῆς ἤ τῆς ἐπαρχίας, κλῆρος καί λαός, ὑπό τήν ἡγεσίαν τοῦ ἐπισκόπου των, εἶναι ἡνωμένοι μεταξύ των ἐν Χριστῷ, εἰδικώτερον κατά τήν τέλεσιν τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Εἰς ἐπίπεδον Περιφερείας, ὁ Πρῶτος, δηλαδή ὁ πρῶτος τῇ τάξει μεταξύ τῶν ἐπισκόπων μιᾶς εὐρυτέρας γεωγραφικῆς περιοχῆς, προεδρεύει τῆς συνόδου τῶν ἐκεῖσε ἐπισκόπων,  ἐκφαίνων τιουτοτρόπως τήν κοινωνίαν μεταξύ τῶν τοπικῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Περιφερείας. Εἰς τό οἰκουμενικόν ἐπίπεδον ἀναγνωρίζεται μία τάξις (order) Πατριαρχικῶν Ἑδρῶν, ἡ δέ μνημόνευσις τῶν Προκαθημένων εἰς τά ἱερά Δίπτυχα ἐκφράζει τόν κανονικόν δεσμόν κοινωνίας τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπί τῆς ἐν λόγῳ θεματικῆς καταλήγει τό κείμενον τῆς Ἀλεξανδρείας ὡς ἑξῆς: «Ἔχοντες συσκεφθῆ ἐπί τῆς ἱστορίας τῆς δευτέρας χιλιετίας, ἀναγνωρίζομεν ὅτι μία κοινή ἀνάγνωσις τῶν πηγῶν δύναται νά ἐμπνεύσῃ τήν πρακτικήν τῆς συνοδικότητος καί τοῦ πρωτείου εἰς τό μέλλον. Συμφώνως πρός τήν ἐντολήν τοῦ Κυρίου ὅπως ἀγαπῶμεν ἀλλήλους ὡς Αὐτός ἠγάπησεν ἡμᾶς (Ἰωάν. ιγ΄, 34), ἀποτελεῖ χριστιανικόν μας καθῆκον νά ἀγωνιζώμεθα δι᾿ ἑνότητα ἐν τῇ πίστει καί τῇ ζωῇ». Ἐπ᾿ αὐτῆς τῆς βάσεως, ἔχομεν τήν βεβαίαν ἐλπίδα ὅτι αὐτή ἡ κατανόησις καί ἡ ἐφαρμογή τῆς συνοδικότητος καί τοῦ πρωτείου θά ὑπηρετήσῃ τήν ὑπόθεσιν τῆς ἑνότητος εἰς τό ἐγγύς μέλλον. 

Διά τόν λόγον αὐτόν, ἐκφράζομεν τήν ἱκανοποίησίν μας διά τό δεύτερον σημαντικόν  γεγονός αὐτοῦ τοῦ ἔτους, τήν Τακτικήν Γενικήν Συνέλευσιν τῆς Συνόδου τῶν Ἐπισκόπων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρώμης, ἡ ὁποία πρό μηνός ὡλοκληρώθη, χαρακτηρισθεῖσα ἤδη ὑπό τινων ὡς τό πλέον σημαντικόν γεγονός τῆς καθ᾿ ὑμᾶς Ἐκκλησίας ἀπό τῆς συγκλήσεως τῆς Β’ Βατικανῆς Συνόδου. Ἤμεθα παρόντες προσωπικῶς εἰς τήν βραδυνήν προσευχήν, τήν παραμονήν τῆς ἐνάρξεως τῆς Συνόδου, καί εἴχομεν συγκινηθῆ καί ἐντυπωσιασθῆ ἐκ τῆς παρουσίας τόσον πολλῶν Ἐπισκόπων, κληρικῶν, μοναστῶν καί πιστῶν συνηγμένων εἰς τήν πλατεῖαν τοῦ Ἁγίου Πέτρου καί προσευχομένων διά τήν εὔκαρπον πορείαν αὐτῆς τῆς ἱερᾶς Συνάξεως. 

Ἡ Ἐκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, μετά ἀπό εὐγενῆ πρόσκλησιν ἐκ μέρους τῆς Αὐτοῦ Ἁγιότητος τοῦ Πάπα Φραγκίσκου, ἐξεπροσωπήθη εἰς τήν Σύνοδον αὐτήν ὑπό τοῦ Ἱερωτάτου Μητροπολίτου Πισιδίας Ἰώβ, Συμπροέδρου τῆς Μεικτῆς Διεθνοῦς Ἐπιτροπῆς ἐπί τοῦ Θεολογικοῦ διαλόγου μεταξύ τῶν δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν. Δι᾿ αὐτοῦ ἐπληροφορούμεθα περί τῶν ἐργασιῶν αὐτῆς τῆς σπουδαίας Συνάξεως. Μᾶς ἐβεβαίωσεν, ὅτι αὐτή δίδει εἰς τἠν Ἐκκλησίαν σας τήν δυνατότητα νά ἐφαρμόζῃ ἕνα περισσότερον συνοδικόν τρόπον λειτουργίας εἰς τήν προσέγγισιν διαφόρων φλεγόντων θεμάτων. Κατ᾿ οὐσίαν, ἀποτελεῖ ἕν περαιτέρω βῆμα πρός ἐπαναπροσέγγισιν μεταξύ τῶν δύο ἀδελφῶν Ἐκκλησιῶν. 

Σεβασμιώτατε, Τιμιώτατοι ἀδελφοί Ἱεράρχαι, τέκνα πεφιλημένα ἐν Κυρίῳ,

Ἡ ἑνότης τήν ὁποίαν ἐπιζητοῦμεν καί διά τήν ὁποίαν εἰργάσθημεν μέ ζέσιν περισσότερον ἀπό μισόν αἰῶνα δέν εἶναι πολυτέλεια. Ὁ Κύριος καί Σωτήρ ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, προσηυχήθη ὀλίγον πρό τοῦ πανσωστικοῦ Πάθους Του: «Ἵνα πάντες ἕν ὦσι, καθώς σύ, πάτερ, ἐν ἐμοί κἀγώ ἐν σοί, ἵνα καί αὐτοί ἐν ἡμῖν ἕν ὦσιν, ἵνα ὁ κόσμος πιστεύσῃ ὅτι σύ με ἀπέστειλας» (Ἰωάν. ιζ΄, 21). Αὐτή ἡ ἑνότης καθίσταται μία περισσότερον ἐπείγουσα ἀνάγκη κατά τήν τρέχουσαν συνάφειαν ἑνός ὅλον καί περισσότερον ἐκκοσμικευομένου κόσμου, σπαρασσομένου λόγῳ διαφόρων καταστροφικῶν ἰδεολογιῶν καί ἀντιπαραθέσεων. Μᾶς χαροποιεῖ ἰδιαιτέρως τό γεγονός ὅτι μετά τοῦ Ἁγιωτάτου ἀδελφοῦ Πάπα Ρώμης Φραγκίσκου ἔχομεν κοινάς θέσεις ἀπέναντι εἰς σύγχρονα φλέγοντα θέματα. Ἀγωνιζόμεθα ἀμφότεροι διά τόν σεβασμόν τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου, διά τήν εἰρήνην, τήν καταλλαγήν καί τήν ἀλληλεγγύην. Ὁ ἀνθρώπινος πόνος, αἱ περιπέτειαι τῶν προσφύγων, ἡ βία τοῦ πολέμου καί πρό πάντων τά δεινά τῶν ἀμάχων καί τῶν παιδίων, μᾶς συγκλονίζουν. Πιστεύομεν εἰς τόν εἰλικρινῆ διάλογον καί εἰς τήν δύναμίν του ὡς τοῦ προσφορωτέρου μέσου ἐπιλύσεως τῶν διαφορῶν μεταξύ τῶν λαῶν καί τῶν κρατῶν. Εἴμεθα ἀπολύτως πεπεισμένοι ὅτι ἡ εἰρήνευσις καί ἡ συνεργασία τῶν θρησκειῶν συμβάλλει μεγάλως εἰς τήν παγκόσμιον εἰρήνην καί ὅτι ὁ θρησκευτικός φονταμενταλισμός ἀποτελεῖ σοβαρώτατον ἐμπόδιον διά τήν πορείαν αὐτήν. Αἱ κοιναί ἡμῶν προσπάθειαι καρποφοροῦν εἰς τόν χῶρον τῆς προστασίας τοῦ περιβάλλοντος, ὅπου ἡ συμβολή τῶν χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν καί τῆς διαθρησκειακῆς συνεργασίας ἔχει ἀξιόλογον ἀπήχησιν. Ὅλαι αὐταί αἱ παράλληλοι πρός τόν ἐπίσημον θεολογικόν διάλογον τῶν δύο Ἐκκλησιῶν κοιναί πρωτοβουλίαι καί συναντήσεις πρόσωπον πρός πρόσωπον ὄχι μόνον στηρίζουν τόν διάλογον αὐτόν, ἀλλά ἀναδεικνύουν τήν ἰσχύν τῆς χριστιανικῆς μαρτυρίας ἐν τῷ κόσμῳ καί ἀποκαλύπτουν τάς κοινάς ἡμῶν παραδόσεις, αἱ ὁποῖαι ἐνσαρκώνουν καί ἐκφράζουν τήν πιστότητα εἰς τήν ἀδιάσπαστον ἑνότητα τῶν δύο ἐντολῶν τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεόν καί τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον, κατά τό Κυριακόν: «ἐν ταύταις ταῖς δυσίν ἐντολαῖς ὅλος ὁ νόμος καί οἱ προφῆται κρέμανται» (Ματθ. κβ΄, 40).

Μετά τοιούτων σκέψεων καί αἰσθημάτων, ὑμνοῦντες καί δοξολογοῦντες τόν Θεόν τοῦ ἐλέους, χαιρετίζομεν τήν παρουσίαν τῆς ὑμετέρας Σεβασμιότητος καί τῶν μελῶν τῆς σεπτῆς Συνοδείας σας καί  εὐχαριστοῦμεν ὑμῖν ἅπαξ ἔτι διά τήν συμμετοχήν σας εἰς τάς ἑορταστικάς ἐκδηλώσεις ἡμῶν. Ἐν τῇ συναφείᾳ ταύτῃ, ἐκφράζομεν, εἰδικῶς καί ἐξαιρέτως, ἀναγνώρισιν καί τιμήν πρός τόν Θεοφιλέστατον ἐπίσκοπον Brian Farell, Γραμματέα τῆς καθ᾿ ὑμᾶς Ἐπιτροπῆς, ὁ ὁποῖος προσεχῶς θά ἀφυπηρετήσῃ, καί τόν εὐχαριστοῦμεν ὁλοψύχως διά τήν δημιουργικήν συνεισφοράν του εἰς τόν διμερῆ διάλογον ἡμῶν, καθώς καί διά τήν σοφίαν, τήν ἀδελφικήν ἀγάπην καί τήν εἰλικρινῆ φιλίαν του. 

Σᾶς παρακαλοῦμεν, Σεβασμιώτατε, νά διαβιβάσετε πρός τόν Ἁγιώτατον ἀδελφόν Πάπαν Φραγκῖσκον τάς προσωπικάς εὐχάς καί εὐχαριστίας τῆς ἡμῶν Μετριότητος, μετά τῶν προσευχῶν ἡμῶν πρός Κύριον, ὅπως διαφυλάσσῃ Αὐτόν ἐν ὑγείᾳ ἀκλινεῖ, πρός συνέχισιν ἐπί μήκιστον τῆς ὑψηλῆς διακονίας Του. 

Δεόμεθα τοῦ Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, πρεσβείαις τῶν Ἁγίων Αὐταδέλφων Ἀποστόλων Πέτρου καί Ἀνδρέου, ὅπως κρατύνῃ τήν Ἐκκλησίαν Του, «ἥν περιεποιήσατο διά τοῦ ἰδίου αἵματος» (Πράξ. κ΄, 28), διά τήν λύτρωσιν τοῦ κόσμου παντός καί ὅπως ὁδηγῇ ἡμᾶς συνοδικῶς πρός τήν ποθεινήν καί τόσον ἀναγκαίαν ἑνότητα.

Ὁ Χριστός ἐν τῷ μέσῳ ἡμῶν!