Ο άρχων ως αποδιοπομπαίος τράγος - Γεώργιος Δ. Μαρκάκης

Ο άρχων ως αποδιοπομπαίος τράγος

Το παρακάτω αποτελεί ένα κείμενο προβληματισμού και σκοπό έχει -αποκλειστικά και μόνο- να θέσει σε κίνηση και εγρήγορση όλους όσοι γνωρίζουν καλά το θέμα, προκειμένου να το ξεκαθαρίσουμε.

Παρακολουθώ εδώ και καιρό να εξαπλώνεται στα κοινωνικά δίκτυα από ανθρώπους που δηλώνουν χριστιανοί, με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους η άποψη ότι για τα κακά της πατρίδος αποκλειστικώς υπεύθυνη είναι η ηθική ποιότητα του επικεφαλής της πολιτικής. Η άποψη αυτή εμφανίζεται διατυπωμένη είτε σε μακροσκελέστερα κείμενα είτε συμπυκνωμένη σε αναρτήσεις του facebook με την μορφή λεζάντας πάνω σε φωτογραφίες.

Συγκεκριμένα, προ ημερών, έβλεπα φωτογραφίες των πυρκαγιών και από κάτω λεζάντα που δεν παρέπεμπε σε κακή αντιμετώπιση των πυρκαγιών ή αβελτηρία του κράτους, αλλά στην ηθική ποιότητα του πρωθυπουργού. 

Θεωρώ πως η συγκεκριμένη θέση αποτελεί κάτι εντελώς νέο αφού δεν έχει διατυπωθεί στο παρελθόν μέσα στην εκκλησιαστική γραμματεία, ενώ -εξ όσων γνωρίζω- στα 1100 χρόνια της βυζαντινής αυτοκρατορίας πολλοί ήταν οι ηθικώς απαράδεκτοι αυτοκράτορες που κυβερνούσαν. Ουδέποτε όμως η εκκλησία ως σύνολο ή οι πατέρες μεμονωμένα απέδωσαν φυσικές καταστροφές στο ηθικό ποιόν των αρχόντων.

Θα μπορούσε κανείς βέβαια να αντιτάξει το επιχείρημα ότι σε ένα μη δημοκρατικό κράτος όπως το Βυζάντιο η ανοιχτή αντιπολίτευση είναι ανήκουστη. Το επιχείρημα είναι σοβαρό, αλλά από την άλλη μεριά έχουμε πολλά παραδείγματα,  με πιο γνωστά του Μεγάλου Βασιλείου απέναντι στον Ουάλη ή του Ιωάννου του Χρυσοστόμου  απέναντι στην αυτοκράτειρα Ευδοξία που μας πείθουν ότι αν υπήρχε θεολογική αναγκαιότητα οι πατέρες θα προχωρούσαν σε μία τέτοια καταγγελία και κατά μέτωπο σύγκρουση. 

Πέραν όμως του επιχειρήματος της ελλείψεως τέτοιου παραδείγματος από το παρελθόν -ακόμα και σε εποχές που η κοινωνία ήταν προνεωτερική και η πίστη ήταν αρμοδιότητα του κράτους- στη θεολογική γραμματεία δεν παρουσιάζεται πειστικά σύνδεση του ηθικού ποιού το άρχοντα με την κατάσταση και τις δυστυχίες του κράτους ως αποτέλεσμα θεϊκής παρέμβασης. Η προσευχή μάλιστα της εκκλησίας υπέρ των αρχόντων υπήρξε αδιατάρακτη  μέσα τη λειτουργική συνέχεια του Βυζαντίου. Η όποια αναφορά σε ηθική έκπτωση που οδηγεί σε βάσανα το λαό αποδίδεται σε ηθική απαξία του ίδιου του λαού: 

"Ημάρτωμεν, ηνομίσαμεν" κλπ κλπ

Ακόμα, η αντίθεη νομοθέτηση του μέρους των αρχόντων δεν  είναι δυνατόν κατά την ορθόδοξη θεολογία να οδηγήσει σε τιμωρία αυτών θα υποστούν τα αποτελέσματα της νομοθετήσεως αυτής.

Αντιθέτως, στις μέρες μας παρατηρείται μια διαστροφή του επιχειρήματος,  σύμφωνα με την οποία ο λαός τιμωρείται διά των καταστροφών, επειδή επέλεξε άρχοντες που νομοθέτησαν λανθασμένα και δεν επαναστατεί εναντίον τους.

Ο δε ηθικώς απαράδεκτος άρχοντας δεν τιμωρείται στην προσωπική του ζωή, αλλά μέσω των καταστροφών που επιπίπτουν στο λαό.

Καθώς φθάνω στο τέλος αυτής της σύντομης παρέμβασης υποθέτω πως κάποιοι θα ανατρέξουν στην Παλαιά Διαθήκη για να βρουν -έστω σκόρπια- επιχειρήματα να αντιτάξουν. Παραδοσιακά άλλωστε η Παλαιά Διαθήκη αποτέλεσε αποκούμπι  για όσους στέκονται  με το δάχτυλο στη σκανδάλη δίπλα σ’ έναν Χριστό που αρνιέται πεισματικά να ρίξει την πρώτη πέτρα στη μοιχαλίδα.

Αυτά προς το παρόν.

Γεώργιος Δ.  Μαρκάκης