Σήμερα εορτάζεται η άθλησις του αγίου Φωκά… - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

Ο Άγιος Φωκάς ο οποίος εορτάζει στις 22 Σεπτεμβρίου ανήκει στην κατηγορία των αγίων των οποίων δεν γνωρίζουμε πολλά για το βίο τους αλλά αποτελούν και μέρος σύγχυσης.

Το Συναξάριον της Κωνσταντινουπόλεως αναφέρει ότι στις 22 Σεπτεμβρίου εορτάζουν δύο άγιοι με το όνομα Φωκάς ενώ ένας τρίτος αναφέρεται στις 22 Ιουλίου.

Το Μηνολόγιον του Βασιλείου αναφέρει δύο στις 22 Σεπτεμβρίου και μάλιστα με την σημείωση ότι πρόκειται για διαφορετικά πρόσωπα ενώ τον τρίτο τον αναφέρει στις 23 Ιουλίου.

Οι Αντιοχείς αναφέρουν την μνήμη τριών αγίων με το όνομα Φωκάς, στις 5 Μαρτίου, στις 23 Ιουλίου και στις 22 Σεπτεμβρίου.

Είναι τρεις οι άγιοι; Είναι μόνο δύο, ή μήπως ένας;

Ας δούμε με συντομία τι γνωρίζουμε.

Έξω από την πόλη της Σινώπης του Πόντου υπήρχε αρχαίος μεγαλοπρεπής Ναός προς τιμήν του Μάρτυρος Φωκά. Η αρχαία παράδοση τον θέλει κηπουρό και προστάτη των ναυτικών.

Πρώτη αναφορά για τον βίο του αγίου έχουμε στον εγκωμιαστικό λόγο του Αστερίου Επισκόπου Αμασείας. Ο Αστέριος αναφέρει πως ο Φωκάς ήταν κηπουρός, ζούσε έξω από τα τείχη της πόλης, και ήταν χριστιανός. Προδόθηκε στις αρχές ως χριστιανός. Στάλθηκαν στρατιώτες να τον συλλάβουν και να τον εκτελέσουν. Αυτοί τον συνάντησαν έξω από την πόλη και του ζήτησαν να τους δείξει που μένει ο Φωκάς. Αυτός απέκρυψε την ταυτότητά του και τους φιλοξένησε στο σπίτι του υποσχόμενος πως την επόμενη ημέρα θα τους οδηγήσει στον Φωκά. Την νύχτα όταν οι στρατιώτες κοιμόντουσαν ο Φωκάς έσκαψε στον κήπο τον τάφο του. Την επόμενη ημέρα αποκάλυψε στους στρατιώτες το όνομά του. Αυτοί θαύμασαν την αρετή του και δίσταζαν να τον συλλάβουν αλλά ο Φωκάς τους παρακάλεσε να εκπληρώσουν την διαταγή που είχαν λάβει. Έτσι ο Φωκάς αποκεφαλίσθηκε.

Δεύτερη αναφορά στον Άγιο Φωκά βρίσκουμε στον ιερό Χρυσόστομο. Τον Ιούλιο του 400 τα λείψανα του Αγίου Φωκά μεταφέρθηκαν από την Σινώπη στην Κωνσταντινούπολη. Σώζονται δύο ομιλίες του Χρυσοστόμου στις οποίες μας πληροφορεί πως στην πρώτη ημέρα των εορτασμών μίλησε για τον άγιο. Δυστυχώς η ομιλία αυτή δεν σώθηκε.

Τρίτη αναφορά στον Άγιο γίνεται στο Μαρτύριον του Αγίου Φωκά το οποίο συνετάχθη τον 5ο ή 6ο αιώνα από ανώνυμο συγγραφέα. Στο Μαρτύριον για πρώτη φορά γίνεται ρητή αναφορά πως ο Άγιος Φωκάς ήταν Επίσκοπος.

Τέταρτη αναφορά στον Άγιο γίνεται τον 14ο αιώνα στον εγκωμιαστικό λόγο του Ανδρέα Λιβαδηνού ο οποίος εξεφωνήθη στα εγκαίνια του ανακαινισμένου ναού του Αγίου Φωκά στην Σινώπη. Ο ναός ανακαινίσθηκε από τον Αλέξιο Γ᾽ τον Κομνηνό. Ο Λιβαδηνός αναφέρει τον Φωκά ως Επίσκοπο Σινώπης ενώ δεν κάνει καμμία αναφορά στο γεγονός ότι ήταν και κηπουρός.

Δεν αναφέρω τα άλλα βυζαντινά και μεταβυζαντινά συναξάρια και τις ακολουθίες των υμνογράφων διότι θα επιτείνουν την σύγχυση.

Από τις βασικές πηγές που ανέφερα σχηματίζουμε την εντύπωση ότι υπάρχουν δύο Άγιοι με το όνομα Φωκάς, ένας κηπουρός που πέθανε με αποκεφαλισμό και ένας Επίσκοπος που πέθανε μέσα σε ένα καυτό λουτρό. Η μνήμη του Αγίου Φωκά τον Ιούλιο φαίνεται πως είναι η ανακομιδή του λειψάνου του Αγίου Φωκά και η μεταφορά του στην Κωνσταντινούπολη.

Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι πρόκειται για δύο αγίους ή μόνον για έναν; Όχι. Μπορεί πράγματι να υπήρξαν δύο.

Αλλά οι βίοι τους είναι ίδιοι και οι μόνες διαφορές είναι η ιδιότητά τους και ο τρόπος μαρτυρίου. Μπορεί λοιπόν να μιλάμε για έναν Άγιο. Αυτόν που γεννήθηκε ίσως το 55 μ.Χ., ήταν κηπουρός, έγινε χριστιανός και αργότερα επίσκοπος. Μαρτύρησε επί Τραϊανού το 101 μ.Χ. Το ότι πράγματι ήταν και επίσκοπος εξηγεί και το γιατί στάλθηκαν στρατιώτες να συλλάβουν και να εκτελέσουν ειδικά αυτόν και όχι άλλους χριστιανούς από τον πόλη. Επίσης, φαίνεται πως η παράδοση που διέσωζε η Μητρόπολη Τραπεζούντας μέχρι τον 14ο αιώνα γνώριζε έναν Άγιο Φωκά, τον Ιερομάρτυρα Φωκά, Επίσκοπο Σινώπης.

Το Τυπικόν της Μεγάλης Εκκλησίας κάνει σήμερα μία πονηρή κίνηση. Το Συναξάριον αναφέρει την μνήμη δύο Αγίων με το όνομα Φωκάς. Το Τυπικόν ορίζει ότι σήμερα εορτάζεται η άθλησις του αγίου Φωκά…

Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος