"αφορισμένους άλιωτους μοναχούς που συλλειτούργησαν με τον Πατριάρχη Βέκκο" - Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος

  Κάθε φορά που συμβαίνει μία συνάντηση του Πάπα Ρώμης με τον Οικουμενικό Πατριάρχη εμφανίζεται στα social media η αφήγηση για τους αφορισμένους άλιωτους μοναχούς που συλλειτούργησαν με τον Πατριάρχη Βέκκο, συνοδευόμενη από μία φωτογραφία που απεικονίζει δύο τερατόμορφες φιγούρες.

Δυστυχώς για αυτούς που δημοσιεύουν και πιστεύουν αυτή την αφήγηση, η ιστορία και η φωτογραφία είναι πλαστές.

Ο Πατριάρχης Ιωάννης Βέκκος (1260–1289) υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής της Ένωσης των Εκκλησιών που προωθήθηκε στη Σύνοδο της Λυών (1274) υπό τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγο. Στόχος του ήταν η εξασφάλιση πολιτικής και στρατιωτικής συμμαχίας με τη Δύση, για να αποφευχθεί νέα σταυροφορία κατά της Κωνσταντινουπόλεως και να σταθεροποιηθεί η βυζαντινή επιρροή στα Βαλκάνια. Η πολιτική αυτή προκάλεσε έντονη αντίδραση από τους Ανθενωτικούς, κυρίως μοναχούς του Αγίου Όρους, που υπερασπίζονταν τη δογματική καθαρότητα και θεωρούσαν την ένωση προδοσία της πίστης. Στο πλαίσιο αυτό, ο Βέκκος προχώρησε σε διοικητικές διώξεις — καθαιρέσεις, απομακρύνσεις και εγκλεισμούς μοναχών· ορισμένες φορές, με την υποστήριξη της αυτοκρατορικής εξουσίας, σημειώθηκαν και βίαιες επεμβάσεις σε μονές. Μετά τον θάνατο του Μιχαήλ Η΄, ο Βέκκος φυλακίστηκε και παραιτήθηκε από τον θρόνο.

Στους μεταγενέστερους αιώνες δημιουργήθηκαν λαϊκές και φανταστικές διηγήσεις, όπως εκείνη των «αφορισμένων άλιωτων μοναχών» ή άλλες ιστορίες «θείας τιμωρίας» των Ενωτικών, οι οποίες δεν διαθέτουν καμία ιστορική τεκμηρίωση. Τέτοιοι θρύλοι εξυπηρέτησαν την ανάγκη των Ανθενωτικών να ενισχύσουν τη συλλογική τους ταυτότητα και να αποδώσουν συμβολικά την ηθική τους νίκη, όμως αποτελούν δημιουργήματα μεταγενέστερης προφορικής παράδοσης, όχι πραγματικά γεγονότα.

Η αφήγηση για τους άλιωτους μοναχούς δεν έχει κάποια αυθεντική τεκμηρίωση και μαζί με την φωτογραφία εμφανίσθηκαν την δεκαετία του 1970 με τον ισχυρισμό πως το όλο θέμα είχε γίνει γνωστό την δεκαετία του 1930.

Ενδιαφέρον είναι ότι η ίδια εικόνα, ή παραλλαγές της, έχουν εντοπιστεί σε παλαιές ευρωπαϊκές λαϊκές εκδόσεις. Συγκεκριμένα:

Αναφέρεται σε ορισμένα γιουγκοσλαβικά περιοδικά τέχνης της δεκαετίας του 1950 ως "σκαρίφημα από σπηλαιογραφία στη Δαλματία".

Κυκλοφορεί σε μερικά αγγλόφωνα αρχεία ως εικόνα «παράξενων μορφών μέσα σε σπήλαιο στη Βοημία», πιθανότατα φωτογραφία βράχου ή αλλοιωμένη εκτύπωση.

Σε φόρουμ μεταφυσικών θεμάτων εμφανίζεται από τη δεκαετία του 1990 ως "εικόνα παραφυσικών οντοτήτων".

Η απεικόνιση των δύο τερατόμορφων μορφών προέρχεται, όπως φαίνεται, από φωτογραφία αρνητικού που υπέστη υπερέκθεση ή από σχεδίαση με κιμωλία επάνω σε βράχο, δημιουργώντας έτσι τις χαρακτηριστικές «αλλόκοτες» σιλουέτες.

Η φωτογραφία πιθανότατα δεν απεικονίζει τίποτα πέραν ενός σκιτσαρισμένου μοτίβου ή ενός φωτογραφικού πειράματος. Στη συνέχεια αναδημοσιεύτηκε χωρίς πηγή σε έντυπα λαϊκής θρησκευτικότητας, και κάποιος την «έντυσε» με την ιστορία των αφορισμένων μοναχών για εντυπωσιασμό ή ηθικό δίδαγμα. Έτσι, γεννήθηκε ένας σύγχρονος θρησκευτικός αστικός θρύλος.

 Μητροπολίτης Χονγκ Κονγκ Νεκτάριος