«Αγκυροβολημένοι» στο λιμάνι της Πάτρας - Λίνα Γιάνναρου

Δεν ήταν βράδυ, δεν ήταν σε κάποιο στενό. Ηταν μέρα μεσημέρι στην εθνική οδό Αθηνών-Πατρών, στην είσοδο της Πάτρας, και θα μπορούσε να ήταν σκηνή από ταινία. Η επιβλητική άσπρη νταλίκα «γκάζωσε» για να περάσει το φανάρι. Δεν πρόλαβε. Σταμάτησε πάνω στη διάβαση κορνάροντας. Οι οδηγοί των γύρω αυτοκινήτων γύρισαν τα κεφάλια να δουν τι συμβαίνει. Κάποιοι -προφανώς ντόπιοι- δεν έστρεψαν το βλέμμα τους. Ηξεραν. Περίπου 15 σκιές ανδρών -Αφγανοί κατά πάσα πιθανότητα- είχαν πεταχτεί από το πεζοδρόμιο και είχαν κυκλώσει το φορτηγό. Αγνωστο πώς κατάφεραν να γαντζωθούν από την άσπρη λαμαρίνα. Ο οδηγός κατέβηκε, έκανε τον γύρο του οχήματος, προσπαθώντας με τα χέρια του και με φωνές να κατεβάσει το «πλήρωμα». Οι απρόσκλητοι επιβάτες έκαναν να φύγουν -όχι τρέχοντας-, όσο όμως ο οδηγός να ξαναγυρίσει στη θέση του κάποιοι επέστρεψαν και κατόρθωσαν να χωθούν στα σπλάχνα του φορτηγού.

Θα τους αντιληφθεί ο οδηγός; Θα περάσουν τον έλεγχο στο λιμάνι; Θα φτάσουν στην Ιταλία; Σώοι; Και θα είναι άραγε η γειτονική χώρα η Γη της Επαγγελίας τους; Κανείς δεν ξέρει πώς θα εξελιχθεί αυτή η περιπέτεια, το βέβαιο όμως είναι ότι εν έτει 2010 τέτοιες εικόνες εξαθλίωσης σε μία από τις κύριες πύλες εισόδου της χώρας σοκάρουν - και επαναφέρουν βίαια στην οδυνηρή πραγματικότητα αυτού του κόσμου.

Μοιάζει άλυτο το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Πάτρα ήδη από το 1996 και με ολοένα αυξανόμενη ένταση τα τελευταία χρόνια με τη συσσώρευση λαθρομεταναστών και προσφύγων που επιθυμούν να διαφύγουν στην Ιταλία. Καταυλισμοί ανοίγουν, καταυλισμοί κλείνουν (πέρυσι κατεδαφίστηκε ο πρόχειρος καταυλισμός της οδού Ευρώτα στο λιμάνι μετά 10 χρόνια), η αστυνομία επιχειρεί, η αστυνομία αδρανεί, αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν μοιάζει να έχει την οποιαδήποτε σημασία: η κίνηση των μεταναστών μοιάζει να ορίζεται από κάτι τελείως διαφορετικό.

Σήμερα, περίπου 700 λαθρομετανάστες, κυρίως Αφγανοί, Πακιστανοί και Σομαλοί βρίσκονται «αγκυροβολημένοι» σε διάφορα σημεία της Αχαϊκής πρωτεύουσας, ζώντας υπό άθλιες συνθήκες, κυριολεκτικά όπου βρουν. Σε εγκαταλελειμμένα βαγόνια, ετοιμόρροπα σπίτια, κάτω από γέφυρες, στην παραλία, σε πάρκα. Ομάδες μεταναστών και προσφύγων βρίσκει κανείς πίσω από το κάμπινγκ της Πλαζ, στον κόμβο της Κανελλοπούλου, στον σταθμό του ΟΣΕ, στην Ακτή Δυμαίων, στο πάρκο του Φάρου και αλλού. Ενας αυτοσχέδιος καταυλισμός έχει στηθεί και στο έλος της Αγυιάς, με την υψηλή βλάστηση που προσφέρει καλή κάλυψη, αλλά και κατά μήκος των γραμμών του τρένου στο Ρίο. Οι περισσότεροι έχουν ένα μέλημα: να φύγουν. Καθημερινά, δρώντας συνήθως σε ομάδες, προσπαθούν να εισχωρήσουν σε φορτηγά και νταλίκες, για να καταφέρουν να μπουν στο πλοίο για την Ιταλία και στη συνέχεια να προωθηθούν σε κάποια χώρα της Κεντρικής Ευρώπης. Δεν έχουν τίποτα να χάσουν. Τίποτα δεν είναι χειρότερο από την κατάσταση στην οποία ζουν τώρα, οπότε ακόμα και το ξύλο, ο φόβος της συμπλοκής, ακόμα και η φυλακή, δεν τους φοβίζει. Εξάλλου, ποια φυλακή...

Νέα έξαρση

«Η αστυνομία δεν κάνει απολύτως τίποτα, ούτε τα στοιχειώδη για να αντιμετωπίσει την κατάσταση», λέει κατηγορηματικά στην «Κ» ο δήμαρχος Πατρέων κ. Ανδρέας Φούρας. «Δεν υπάρχει καμιά προστασία των μεταφορέων, η παρουσία της αστυνομίας είναι εντελώς τυπική. Και ο λόγος είναι βέβαια ότι δεν έχουν πού να τους πάνε. Εν τω μεταξύ βέβαια το πρόβλημα εντείνεται, υπάρχει αύξηση του πληθυσμού των μεταναστών που θέλουν να φύγουν και να μην ενσωματωθούν στην κοινωνία της Πάτρας». Οπως λέει, ενώ στο τέλος του χειμώνα η κατάσταση ήταν υπό έλεγχο (100 Σομαλοί και 100 Αφγανοί ήταν ο πληθυσμός των μεταναστών στην πόλη), τώρα το πρόβλημα γνωρίζει νέα έξαρση. Εκατοντάδες μετανάστες σε κάθε γωνιά της πόλης αρχίζουν να θυμίζουν μέρες 2008, όταν η Πάτρα ήταν ένα τεράστιο γκέτο.

Για τους μεταφορείς, τα βασικά «προβληματικά» σημεία σήμερα είναι η Πατρών-Αθηνών, στην είσοδο της Πάτρας και η Ηρώων Πολυτεχνείου όπου εκτελούνται έργα, τα οχήματα κινούνται με αργές ταχύτητες και η διάρρηξή τους είναι πιο εύκολη. Ωστόσο, τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας, η κατάσταση είναι εκρηκτική σχεδόν σε κάθε σημείο της πόλης, με τους μετανάστες σχεδόν σε κάθε φανάρι να επαιτούν για λίγο ψωμί...

Εντάσεις, εγκληματικότητα, αλλά και τάση επιστροφής

Η συνεχής και τόσο «ηχηρή» παρουσία του μεταναστευτικού κύματος στην Πάτρα έχει πολλαπλές επιπτώσεις. Οι συμπλοκές και οι εντάσεις μεταξύ διαφόρων κοινωνικών ομάδων αποτελούν καθημερινό φαινόμενο, με το αστυνομικό δελτίο να «εμπλουτίζεται» συνεχώς. Οι συμπλοκές δεν περιορίζονται μεταξύ των προσφύγων και των λαθρομεταναστών –Αφρικανοί εναντίον Αφγανών, κυρίως, αλλά και Βορειοαφρικανοί με μετανάστες από τα Βαλκάνια–, αλλά και μεταξύ μεταναστών και κατοίκων της πόλης ή οδηγών φορτηγών.

Σε ορισμένα σημεία της πόλης, η μικροεγκληματικότητα έχει χτυπήσει κόκκινο, παρεπόμενο της ανέχειας των μεταναστών, γεγονός που συχνά-πυκνά πυροδοτεί ρατσιστικές εκρήξεις από την πλευρά των μόνιμων κατοίκων. Η «βάση» όμως της Πάτρας, και λόγω των τονωτικών φοιτητικών ενέσεων από κάθε γωνιά της χώρας, παρά το έντονο πρόβλημα, παραμένει ανοικτή και φιλόξενη. Ο Γιάννης είναι φοιτητής στην πόλη και κάθε βράδυ συνηθίζει να αποφορτίζεται με λίγο τρέξιμο κατά μήκος της παραλίας. «Περνώ δίπλα από τους πρόχειρους καταυλισμούς», λέει στην «Κ». «Οι άνθρωποι αυτοί ζουν κυριολεκτικά χωρίς τίποτα. Τίποτα. Θα έλεγε κανείς ότι μπορεί να φτάσουν σε ακραία σημεία για ένα πιάτο φαΐ, αλλά παρ’ όλ’ αυτά δεν είναι βίαιοι. Το βλέπεις. Είναι άνθρωποι που προσπαθούν να αγγιστρωθούν από τη ζωή».

Μικρή προς το παρόν, αλλά εμφανής είναι μια τάση επιστροφής στις πατρίδες τους. Οπως λένε κάποιοι από αυτούς, «εκεί θα πεθάνουμε μία φορά, εδώ πεθαίνουμε κάθε μέρα».   

Λίνα Γιάνναρου   

Καθημερινή