Για να κοιτάξουμε αλλιώς τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα - π. Βασίλειος Θερμός

Για να κοιτάξουμε αλλιώς τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα

Τι σημαίνει ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος 

και ποιες υπαρξιακές συνέπειες έχει η Ανάστασή Του;

π. Βασίλειος Θερμός 

Ψυχίατρος παιδιών καί εφήβων.

Δρ. Θεολογικής Σχολής του Παν/μιου Αθηνών.

Αναπληρωτής καθηγητής στην Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών

 Η περιοδικότητα με την οποία επανέρχονται κάθε χρόνο οι μεγάλες γιορτές διευκολύνει την εθιμοτυπική τήρηση των στερεότυπων: τα Χριστούγεννα είναι άλλη η ατμόσφαιρα και το Πάσχα άλλη. Και στις δύο περιπτώσεις, όμως, τα εορταστικά κλισέ κυριαρχούν. Κατά τις πασχαλινές διακοπές δεν επικρατεί τόσο η αγοραστική μανία, όσο τα ελληνικά έθιμα.

Σε παλαιότερο σημείωμά μου είχα σχολιάσει την ”πολιτισμική Ορθοδοξία” η οποία έχει εγκλωβίσει τους νεοέλληνες σε μια στείρα επιφανειακή θρησκευτικότητα. Η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα αποτελούν υποδειγματικά πεδία στα οποία ασκούμε την Ορθοδοξία του έθιμου, αφήνοντας στην αφάνεια το ουσιαστικό τους μήνυμα. Η μαζική ολιγόλεπτη συμμετοχή στον Επιτάφιο και στο ”Χριστός Ανέστη” λειτουργούν ως παραδειγματικά πεδία μιας ανοιξιάτικης ευφορίας και μιας αόριστης αισιοδοξίας για ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν ιδέα, ούτε ενδιαφέρονται να μάθουν, τι σημαίνει ότι ο Θεός έγινε άνθρωπος και ποιες υπαρξιακές συνέπειες έχει η Ανάστασή Του.

Για να συμβάλω σε κάποια προσέγγιση της αλήθειας των ημερών, θα σταθώ σε λίγες υμνογραφικές στιγμές, εντελώς επιλεκτικά. To να μιλάς για τη Μεγάλη Εβδομάδα και το  Πάσχα μέσα στην κοινωνία του θεάματος και της ταχύτητας αποτελεί πραγματική άσκηση. Αλλά και καλεί σε άσκηση. Ας το αποπειραθούμε, μήπως καί ξαναδούμε κάποια πράγματα μέ μιά φρέσκια ματιά.

*

Πτωχός θέλων ὑπάρχω· ὁ πρῶτος οὖν ὑμῶν ἔστω πάντων διάκονος, ὁ δέ ἄρχων ὡς ὁ ἀρχόμενος, ὁ προκριθείς δέ ὡς ὁ ἔσχατος· καί γάρ ἐλήλυθα αὐτός τῷ πτωχεύσαντι Ἀδάμ διακονῆσαι καί λύτρον δοῦναι ἀντί πολλῶν τήν ψυχήν, τῶν βοώντων μοι Δόξα σοι.1

Ολοκληρωτική ανατροπή της έννοιας της δύναμης. Τώρα ισχυρός είναι ο αγαπών και θυσιαζόμενος. «Γι’ αυτό ήλθα, γιά νά υπηρετήσω όσους πτώχευσαν». Έτσι γίνεσαι αφεντικό, στή δική Του γλώσσα. Αυτό σημαίνει Κύριος, για τον Χριστό.

*

Στη συνέχεια μιλά ο Μεσσίας από τον Σταυρό Του. Γραμμένο, όμως, επτακόσια χρόνια προ Χριστού! Ψαλμός προφητικός ο 21.

Θεέ μου, Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;

Γιατί στέκεις μακριά καί δέ μέ σώζεις;

…Είμαι πια σκουλήκι, όχι άνθρωπος,

εκμηδενισμένος, αντικείμενο ειρωνείας.

Μέσα μου έγιναν τα σπλάγχνα μου σάν τό κερί πού λιώνει,

σάν κεραμίδι ο λάρυγγάς μου στέγνωσε.

Τρύπησαν τά χέρια καί τά πόδια μου.

Μοίρασαν τα ρούχα μου με κλήρο.

Στο δεύτερο μισό του ψαλμού ανατρέπονται όλα. Η ατμόσφαιρα μυρίζει Ανάσταση. Αρχίζει να ανατέλλει η εικόνα μιας μελλοντικής Εκκλησίας. Ο Υιός μιλά στον Πατέρα Του:

Θα διηγηθώ στα αδέλφια μου ποιος είσαι.

Μαζί τους θα Σε δοξάζουμε στη σύναξη (Λειτουργία).

Θά θυμηθούν καί θά γυρίσουν στόν Κύριο όλα τά πέρατα της γης.

Το παγκόσμιο όραμα του Χριστιανισμού διακηρύσσεται εδώ, το οποίο αθόρυβα ήδη γίνεται πράξη σε όλες τις φυλές, παρά τις αντιδράσεις των στενόμυαλων και εθνικιστών.

Επιπλέον ο Χριστός υπαινίσσεται εδώ αυτό που μετά την έλευσή Του θα κηρύξει απροκάλυπτα. Βρίσκεται από την δική μας πλευρά, όχι από την πλευρά ενός απόμακρου Θεού. Έτσι, κάθε φορά που τελούμε Λειτουργία, είναι ο Χριστός που την προσφέρει, θυσία και δέηση στον Πατέρα Του, πρωτότοκος μέσα σε πολλά αδέλφια, όλους μας.

*

Ὁ ἅδης, Λόγε, συναντήσας σοι ἐπικράνθη βροτόν ὁρῶν τεθεωμένον.

Ο θάνατος ερχόταν πάλι όλος χαρά στίς ”παραλαβές”, ότι θά συναντήσει ένα ακόμη θύμα. Καί βρήκε ξαφνικά θεωμένη φύση. Πώς Τον συνάντησε;

κατάστικτον τοῖς μώλωψι καί πανσθενουργόν.

Ο στίχος των αιώνων. Ο συνδυασμός που ορίζει την δύναμη της αγάπης, γιά όποιον ενδιαφέρεται. Καί είναι σήμερα πολλοί οι μποντυμπιλντεράδες του σώματος, των αισθημάτων, της εξουσίας, των δημοσίων σχέσεων κ.ο.κ.

Καταπληγωμένος, σιωπηλός, νικητής. Από έρωτα για τον άνθρωπο.

*

Δώσε μου τούτο τόν ξένο.2 Μιλά ο Ιωσήφ της Αριμαθαίας στον Πιλάτο.

Δώσε μου τούτο τόν ξένο που από βρέφος αποξενώθηκε από τον κόσμο.

Δώσε μου τούτο τόν ξένο που γνωρίζει πώς να δεξιώνεται τους φτωχούς και τους ξένους.

Δώσε μου τούτο τόν ξένο που ξενίζομαι βλέποντας πόσο ξένος του είναι ο θάνατος.

Πολλές φορές ακούγεται στο τροπάριο αυτή η φράση. Λές σκόπιμα, για να μας εντυπωθεί. «Καταλάβετέ το, είμαι ξένος. Πώς θά μέ ακολουθήσετε αν δέν γίνετε ξένοι; Δέν θά γλυτώσετε από τά φαντάσματά σας, γαλήνη δεν θά νοιώσετε ποτέ, αν δεν αισθανθείτε καί σεις ξένοι». Ξενότητα που σώζει από τα βαρίδια τα οποία μας κρατούν χαμηλά, αδικαίωτους.

*

Ο Χριστός κατέβηκε να παλέψει με τον Άδη μόνος…

Κάτω. Εκεί απ’ όπου κανείς δέν γύρισε πίσω. Καί οι άλλοι, όλοι μας, περίμεναν απ’ έξω.

Σκηνή κινηματογραφική, γιά γερά νεύρα. Αναμονή φρικτή, θανατερή. Τί είδε κάτω; Ποιός θά μας πεί; (Μάλλον είδε σέ πλήρη ανάπτυξη ό,τι αμυδρά καί φευγαλέα μόνο διακρίνουμε εμείς μέσα στην καρδιά μας, στον προσωπικό μας Άδη, καί σπεύδουμε νά τό βάλουμε στα πόδια κλείνοντας ερμητικά πίσω μας).

…και ανέβηκε κρατώντας λάφυρα πολλά της νίκης.3

Ανέβηκε μέ λάφυρα. Όλους εκείνους πού βρήκε, δηλαδή, αλλά δεν θά μας πει ποτέ πως τους βρήκε, σε ποια κατάσταση. Από σεβασμό σ’ εκείνους και σ’ εμάς. Θέλει έτσι να τους θυμόμαστε πάντα, όπως τους ανέβασε πάνω.

Και μάλλον αυτό μας ζητά για όλους, και γιά τούς ζωντανούς που κινούνται δίπλα μας. Να τους φερόμαστε πάντα σαν σε αναστημένους…

1[1] Τροπάριο Αποστίχων Όρθρου Μεγάλης Δευτέρας.

2[1] Τροπάριο ψαλλόμενο κατά την περιφορά του Επιταφίου.

3[1] Στίχος συναξαρίου Όρθρου Αναστάσεως.

Πηγή: huffingtonpost