ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ - Άρης Αλεξανδρής

Η «επαναστατική» πράξη του Αρη Σερβετάλη δεν είναι παρά μια επικίνδυνη μείξη αμάθειας και μεσσιανικού τουπέ.

ΔΙΑΤΑΣΕΙΣ

Άρης Αλεξανδρής

Εκτός λογικής

Τι θα απαντούσαμε σε κάποιον αν μας έλεγε ότι αρνείται να πάρει τα φάρμακα που του συνταγογράφησε ο γιατρός του, μέχρι αυτά να γίνουν διαθέσιμα για όλους όσοι τα επιθυμούν, ακόμη και αν δεν είναι ασθενείς; Τι θα του λέγαμε αν δεχόταν να επιβιβαστεί σε ένα αεροπλάνο μόνον εφόσον επιτραπεί σε όλους τους καπνιστές να καπνίζουν κατά τη διάρκεια της πτήσης; Κατ’ αρχάς, θα γελούσαμε εις βάρος του. Αν όμως έπρεπε να του πούμε οπωσδήποτε κάτι, θα του λέγαμε ότι είναι παράλογος. Οτι έχει μπερδέψει την ελευθερία με ένα όνειρο ρομαντικοποιημένης αυθαιρεσίας, αδιαφορώντας για τις συνέπειες της τελευταίας. Οτι οι διαχωρισμοί μπορεί να ηχούν άσχημα, αλλά δεν εμπεριέχουν κάτι εγγενώς κακό· ίσα ίσα, μπορούν να αποβούν ιδιαίτερα χρήσιμοι, ακόμη και σωτήριοι, αρκεί να αιτιολογούνται επαρκώς. Η δημόσια υγεία είναι μια επαρκής αιτιολογία.

Παρανοήσεις κακομαθημένων

Η περίπτωση του ηθοποιού Αρη Σερβετάλη, ο οποίος παραιτήθηκε από τη δημοφιλή παράσταση στην οποία πρωταγωνιστούσε, αρνούμενος να αποδεχτεί τον «διαχωρισμό των ανθρώπων» εφόσον η πρόσβαση στο θέατρο επιτρέπεται πλέον μόνο σε εμβολιασμένους, είναι ενδεικτική μιας ευρύτερης παρανόησης σχετικά με τις έννοιες της ελευθερίας, της ισότητας και του περιορισμού: πολύς κόσμος τείνει να πιστεύει ότι ο αυτοπροσδιορισμός του και τα δικαιώματα που του παρέχουν η δημοκρατία και οι νόμοι συνιστούν ένα είδος αντικλειδιού για όλες τις πόρτες. Πρόκειται για μια αφελή και ναρκισσιστική νοοτροπία όσων έχουν μάθει πως το αγαθό βρίσκεται μόνο στις καταφάσεις και ότι η δικαιοσύνη σημαίνει πρόσβαση των πάντων στα πάντα ή ταυτόχρονη ικανοποίηση όλων των αιτημάτων όλων των ανθρώπων.

Η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας. Ο λόγος που οι οργανωμένες κοινωνίες συνεχίζουν να υπάρχουν, είναι ακριβώς επειδή διαχωρίζουν: το σωστό από το εσφαλμένο, το νόμιμο από το παράνομο, το εφικτό από το ανέφικτο, το ασφαλές από το επικίνδυνο. Στις σύγχρονες κοινωνίες, οι επιλογές των πολιτών δεν υπαγορεύονται από μάγους, ξόρκια και προλήψεις, αλλά στοιχειοθετούνται επιστημονικά και προτάσσονται πολιτικά. Ο καθένας διαλέγει την πλευρά του, απολαμβάνει οφέλη και υφίσταται συνέπειες.

Περί διαχωρισμών

Ο διαχωρισμός εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων δεν στερεί δικαιώματα από τους ανεμβολίαστους. Θέτει προϋποθέσεις για την άσκησή τους, πράγμα που συμβαίνει με τα δικαιώματα γενικώς. Για τον ίδιο λόγο που δεν μπορούμε να χτίσουμε όπου θέλουμε ή να ακούσουμε μουσική στην ένταση που θέλουμε όποτε θέλουμε, δεν μπορούμε εν μέσω πανδημίας να διαχειριζόμαστε τη φυσική μας παρουσία με τρόπο που θέτει σε εξακριβωμένο κίνδυνο τους συμπολίτες μας και το σύστημα υγείας, εφόσον υπάρχει άλλος τρόπος –επιστημονικά εγκεκριμένος και πιστοποιημένα πιο ασφαλής– να συνυπάρξουμε στους ίδιους χώρους. Φυσικά, τα μέτρα προστασίας από τον κορωνοϊό, στον βαθμό που αποτελούν πολιτικές αποφάσεις, επιδέχονται ανάλυση, κριτική και διαφωνία. Η επιστήμη, όμως, ειδικά σε περιόδους κρίσης, δεν αποτελεί προϊόν λαϊκής διαπραγμάτευσης. Είναι ό,τι καλύτερο διαθέτουμε μέχρι η ίδια να βελτιώσει τον εαυτό της και να βγάλει νέα συμπεράσματα, πάντα με τις τυπικές διαδικασίες διά των οποίων η επιστήμη προοδεύει – όχι δηλαδή μέσω αυτονομημένων πτυχιούχων χωρίς επαφή με τις έρευνες και τις εξελίξεις. Η μη συμμόρφωση με τις επιταγές της επιστήμης δεν είναι «άποψη». Εφόσον, δε, συμπαρασύρει και άλλους εκτός από εμάς, είναι αντικοινωνική και εν δυνάμει εγκληματική συμπεριφορά.

Κουλτούρα οπισθοδρόμησης

Οι κοινωνίες περιέχουν πάντα μερίδες ανθρώπων που αντιτίθενται στην υπευθυνότητα όταν αυτή αποδεικνύεται δυσάρεστη ή δεν αποφέρει επαίνους και επιβραβεύσεις. Ορισμένοι απλώς δεν καταλαβαίνουν την αναγκαιότητα του να συμπεριφέρονται ως ενήλικοι, με αποτέλεσμα να περνάνε μια ζωή ως φαιδρά αποτυπώματα της παιδικής τους ηλικίας. Δεν τους νοιάζει το εμβόλιο – ίσως αν το πλήρωναν να τους ένοιαζε λίγο παραπάνω. Επειδή όμως πρέπει να το κάνουν, επιλέγουν να το αντιπαθούν. «Κανείς δεν θα μας πει τι θα κάνουμε!» – αντηχούν ο εγωισμός και η αντιδραστικότητα, ελπίζοντας να εκληφθούν ως «αντίθετη γνώμη». Στην πραγματικότητα, έχουμε να κάνουμε με απροσάρμοστες, εριστικές υπάρξεις που ψυχαγωγούνται κάνοντας τις δύσκολες και επενδύοντας στην ταραχή. Κάποιοι άλλοι είναι λίγο πιο πονηροί. Μέσα στον παραλογισμό βρίσκουν ψήγματα συμφέροντος και το πτώμα μιας επανάστασης –πάντα υπάρχει μία επανάσταση– το οποίο θα αναστηθεί και θα τους δοξάσει – για την εξυπνάδα τους, το θάρρος τους, την ικανότητά τους να λένε την αλήθεια, ενώ εμείς οι χαζοί κοιμόμαστε. Μπορεί να μην το κάνουν συνειδητά και ο ψευδοαντισυστημισμός να είναι ένα δέλεαρ που τους μαγνητίζει παρά τη θέλησή τους. Μπορεί τελικά να μην είναι πονηροί αλλά αδύναμοι.

Φωτογενής υποκρισία

Αν ο Αρης Σερβετάλης κόπτεται για τους διαχωρισμούς των ανθρώπων, ίσως πρέπει να αποχωρεί από παραστάσεις κάθε φορά που ένας συνάδελφός του πληρώνεται λιγότερο από αυτόν ή κάθε φορά που ένας θεατρόφιλος δεν έχει λεφτά να αγοράσει εισιτήριο για να τον δει ή, ας πούμε, κάθε φορά που έστω ένας θεατής κάθεται πίσω από την πρώτη σειρά – δηλαδή όλες τις φορές. Και τότε εξίσου παράλογος θα ήταν, αλλά τουλάχιστον θα ήταν συνεπής. Και πιο πιστευτός.

Πηγή: Καθημερινή