Ἀρχιερατικό συλλείτουργο - Μητροπ. Ζιχνῶν καί Νευροκοπίου Νικοδήμου Βαλληνδρά

  ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

 Τελετουργικά θέματα

2. Ἀρχιερατικό συλλείτουργο

Μακαριστοῦ Μητροπ. Ζιχνῶν καί Νευροκοπίου Νικοδήμου

Συνήθης πράξη στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας εἶναι τό συλλείτουργο. Σέ ἀντίθεση μέ τή Δυτική Ἐκκλησία, πού μέχρι πρόσφατα τό ἀγνοοῦσε καί τό ἐπέτρεψε μέ ἀπόφαση τῆς Β´ Βατικανῆς Συνόδου [1962-1965], ἡ καθ᾽ ἡμᾶς Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πάντα ἐπέτρεπε ἀνεμπόδιστα στούς κληρικούς ὅλων τῶν βαθμῶν νά συλλειτουργοῦν. Τό ἱερατικό συλλείτουργο εἶναι συνηθέστατο, καθώς καί ἡ συλλειτουργία μέ Ἀρχιερέα καί λιγότερους ἤ περισσότερους Πρεσβυτέρους καί Διακόνους. Μάλιστα, στό Παράρτημα τοῦ Τυπικοῦ τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας (κατά τήν ἔκδοση τοῦ Γ. Βιολάκη) ὑπάρχει ἰδιαίτερο κεφάλαιο γιά τό συλλείτουργο, ὅπου καθορίζονται οἱ ἐπιμέρους λεπτομέρειες τῆς συλλειτουργίας. Οἱ περί τοῦ συλλείτουργου διατάξεις καταχωρίζονται ἐπίσης σέ πολλά λειτουργικά φυλλάδια (῾Ιερατικόν, κ.ἄ.), καθώς καί στό Ἡμερολόγιον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κατά τά τελευταῖα χρόνια.

Ὡστόσο, προκειμένου περί συλλειτουργίας ἀρχιερέων, ἡ περίπτωση θεωρεῖται μᾶλλον ἔκτακτη καί σπανιότερη. Γι᾽ αὐτό, τά σχετικά μέ αὐτήν δέν εἶναι λεπτομερῶς καθορισμένα. Εἶναι, λοιπόν, ἀναγκαῖο νά πραγματευθοῦμε ἐδῶ τά ἀπαραίτητα. Κατ᾽ ἀρχήν, πρέπει νά ἐξετάσουμε ἄν καί πότε ἐνδείκνυται τό ἀρχιερατικό συλλείτουργο. Τά τελευταῖα χρόνια γενικεύθηκε σ᾽ ἐμᾶς ἡ συνήθεια νά μετακαλοῦνται πολλοί ἀρχιερεῖς σέ τοπικές ἐπαρχιακές πανηγύρεις, γιά συλλειτουργία καί συμμετοχή σέ ἱερές λιτανεῖες.

Ἐν τούτοις, αὐτή ἡ συνήθεια δέν φαίνεται νά ὑπάρχει ἀπό μακροῦ χρόνου στήν πράξη τῆς Ἐκκλησίας μας. Στό κλῖμα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ἀλλοῦ, Πατριαρχική καί Συνοδική λειτουργία εἶναι διατεταγμένη γιά ὁρισμένες περιπτώσεις. Καί στήν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος δέν ἔλειψαν ποτέ οἱ Συνοδικές λειτουργίες, χάριν τῶν ὁποίων μάλιστα τό Σύνθρονο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Ἀθηνῶν ἔγινε πενταθέσιο (ὅσα ἦταν τότε τά μέλη τῆς Ἱερᾶς Συνόδου). Ὅμως, οἱ περιπτώσεις τέτοιων συλλειτουργιῶν ἦταν σπάνιες. Μέ ἐξαίρεση τίς ἀναγκαῖες συλλειτουργίες στίς χειροτονίες Ἐπισκόπων, τά ἀρχιερατικά συλλείτουργα ἦταν σπανιότατα. Ἐπ᾽ εὐκαιρίᾳ μεγάλων ἐθνικῶν ἤ βασιλικῶν γεγονότων, ἐπανειλημμένως κλήθηκαν πρός συμμετοχή μερικοί ἤ καί ὅλοι οἱ Ἱεράρχες τῆς Ἐπικράτειας, ἐνῶ προσκλήθηκαν καί Πατριάρχες, ἀλλά γιά νά συμμετάσχουν κυρίως στίς εἰδικές τελετές καί πομπές, καί ὄχι γιά νά συλλειτουργήσουν.

Οἱ ἀρχιερατικές συλλειτουργίες τελοῦνταν σέ ἐξαιρετικές περιπτώσεις, ὅπως ἐσχάτως ἡ 500ετηρίδα ἀπό τήν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἡ 1900ή ἐπέτειος ἀπό τήν ἔλευση τοῦ Ἀπ. Παύλου στήν ᾽Αθήνα, καί σέ ἄλλες ἱστορικές ἡμέρες ἀνάλογης σημασίας καί περιωπῆς, ὅπως, πρόσφατα, οἱ ἱστορικές ἡμέρες τῆς ἐπιστροφῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἀποστ. Ἀνδρέα στήν πόλη τῶν Πατρῶν [26.9.1964] καί τοῦ Ἀπ. Τίτου στό Ἡράκλειο Κρήτης [15.5.1966] κ.ο.κ. Ἀνάλογες ἦταν, καί παλαιότεροα, οἱ ἐπίσημες περιστάσεις, κατά τίς ὁποῖες ἐξαίρετα κατά τόπους γεγονότα ἑορτάστηκαν καί λαμπρύνθηκαν μέ ἀρχιερατικές συλλειτουργίες.

Ἤδη βρισκόμαστε ἐνώπιον μιᾶς νέας τακτικῆς, δηλαδή τῆς γενίκευσης καί τοῦ πολλαπλασιασμοῦ τῶν ἀρχιερατικῶν συλλειτουργιῶν, ἡ ὁποία ξενίζει τούς παλαιότερους καί ἀντιμετωπίστηκε μέ περιοριστική Συνοδική ἀπόφαση (ἐπί ἀρχιερατείας τοῦ Ἀρχιεπ. Ἀθηνῶν Δωροθέου [Κοτταρᾶ, 1956-1957]), πού ἀξίωνε οἱ κατ᾽ ἐπαρχίες συλλειτουργίες καί ἐν γένει συνιερουργίες ἀρχιερέων νά γίνονται μόνο μετά ἀπό ἔγκριση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Ὁπωσδήποτε, ἀποτελεῖ ἤδη πραγματικότητα καί φαίνεται πώς καθιερώθηκε, στίς τοπικές ἑορτές ἀνά τή χώρα νά προσκαλοῦνται καί νά συμμετέχουν πολλοί ἀρχιερεῖς, συλλειτουργώντας καί συλλιτανεύοντας. Πέρα ἀπό τίς ἑορτές τῶν πολιούχων ἁγίων, ἡ συμμετοχή περισσότερων ἀρχιερέων ἐπεκτάθηκε καί σέ ἄλλες περιστασιακές τελετές, εἴτε πρόκειται περί ἀρχιερατικῶν ἰωβηλαίων, εἴτε περί τῆς τιμῆς ἐθνομαρτύρων κληρικῶν, εἴτε περί τοπικῶν ἱστορικῶν ἐπετείων. Δέν ἔλειψαν, βέβαια, καί οἱ ὑπερβάλλοντες πανηγυρισμοί, ὅπως ἡ διά συλλειτουργίας τῆς Μείζονος Ἱερᾶς Συνόδου πανηγυρισθεῖσα ἀποκατάσταση τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Δαμασκηνοῦ (1941) καί ἡ παμμακεδονικοῦ ὄντως –καί πανελληνίου– ἐνδιαφέροντος τελετή τῶν ἐγκαινίων τοῦ Ἱ.Ν. τοῦ Ἁγ. Δημητρίου στή Θεσσαλονίκη (1948), μέ τή συμμετοχή καί συλλειτουργία τῶν μητροπολιτῶν ὅλης τῆς Μακεδονίας, ἀλλά καί μητροπολιτῶν πού ἦλθαν ἀπό ἄλλες περιοχές.

Νομίζουμε ὅτι τό δέον βρίσκεται κάπου στή μέση. Οὔτε ἄμετρες ἀρχιερατικές συλλειτουργίες, οὔτε παντελής φειδώ περί αὐτῶν. Ἐάν οἱ ὅμοροι, καί πάντως πλησιόχωροι, μητροπολῖτες ἀνταλλάσσουν, μέ τήν εὐκαιρία τοπικῶν ἑορτῶν, ἀμοιβαῖες προσκλήσεις καί ἐπισκέψεις καί συνιερουργοῦν καί συμπανηγυρίζουν, αὐτό εἶναι καί εὔλογο καί ἐποικοδομητικό γιά τόν λαό. Ἀλλά, οἱ ἀλλεπάλληλες περιοδεῖες ἀρχιερέων, πού διανύουν μεγάλη ἀπόσταση καί συναντιοῦνται στίς διάφορες Ἐπαρχίες γιά νά συλλειτουργήσουν, δέν φαίνονται ἐνδεδειγμένες καί ἁρμόζουσες. Ἡ κατάχρηση πάντοτε βλάπτει. Ἄς μείνουν, ὡς ἐξαιρέσεις καί ὡς ἔκτακτες εὐκαιρίες, οἱ συνελεύσεις ἐπί τό αὐτό καί συνιερουργίες ἀρχιερέων, μέ σπουδαῖες ἀφορμές – μάλιστα, ὡς εὐκαιρίες συνδιασκέψεων ἐπωφελῶν γιά τήν Ἐκκλησία. Οἱ ἀμοιβαῖες ἐπισκέψεις τῶν πλησιόχωρων μητροπολιτῶν ἄς ἔχουν τή χροιά καί τόν σκοπό τῶν ἀρχαίων ἐπαρχιακῶν συνελεύσεων, μέ συμπροσευχή καί συνιερουργία καί μέ τήν ἐπίκληση καί τήν ἐπίπνευση τοῦ Παρακλήτου Πνεύματος.

Πηγή: Περιοδικό Εφημέριος 4^ο 2024