Αποδομημένα Χριστούγεννα -- Γιώργος Στείρης

 Αποδομημένα Χριστούγεννα

Όταν ο μύθος εκλογικευτεί, μένει ως κέλυφος. Δίχως πνοή και ζωή. Δίχως επιστροφή στην προτέρα κατάσταση. Το όλον έβγαζε νόημα, τα μέρη όχι.
 

Γιώργος Στείρης 

Αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας, ΕΚΠΑ

 
Τα τελευταία χρόνια τείνει να γίνει μόδα, σχεδόν σε κάθε έκφανση της ζωής, το αποδομημένο. Το βλέπουμε ανάγλυφα στην μαγειρική, όπου τα αποδομημένα πιάτα κερδίζουν το κοινό. Στόχος της αποδόμησης είναι η ανάδειξη του ότι αυτό που φαίνεται συμπαγές και ομοιογενές κρύβει εντός του αντιφατικότητα. Ο αποδομιστής φέρει εμπρός μας τα μέρη που αποτελούν αυτό το οποίο θεωρούμε ενιαίο σύνολο, προκειμένου να κατανοήσουμε ότι η ουσία του είναι ακαθόριστη και ότι το όλον αυτοϋπονομεύεται από τις εσωτερικές του αντιφάσεις.
Φέτος ζούμε τα πρώτα αποδομημένα Χριστούγεννα. Δεν πρόκειται για το όλον των Χριστουγέννων, όπως το είχαμε εγγράψει στην μνήμη μας. Τα φετινά Χριστούγεννα παρουσιάζονται εμπρός μας σε κομμάτια, με άλλο τρόπο από τον συνηθισμένο, και αυτοϋπονομεύονται από τις εσωτερικές τους αντιφάσεις.
Καταρχήν, τα Χριστούγεννα είναι μια θρησκευτική εορτή, αφού κεντρικός τους πυρήνας είναι η γέννηση του Χριστού. Φέτος, με τους περιορισμούς στην λατρεία, φαίνεται ολοκάθαρα κάτι που δεν θέλαμε ίσως να παραδεχθούμε: ότι στον 21ο αιώνα υπάρχουν Χριστούγεννα και χωρίς τη γέννηση του Χριστού, δίχως θρησκευτικό και λατρευτικό περίβλημα. Ακόμα και η νηστεία, η Σαρακοστή, μοιάζει αντιφατική αν δεν οδηγεί στην θεία μετάληψη, στο να βάλει μέσα του ο πιστός τον Χριστό ως αίμα και σώμα. Δίχως την θεία κοινωνία η νηστεία είναι άλλη μια δίαιτα.
Αναπόσπαστο μέρος των Χριστουγέννων θεωρείται και η ανταλλαγή δώρων, ως προσφορά αγάπης και χαράς. Με τους περιορισμούς στην αγορά, την ανέχεια και την κατάρρευση των μεταφορικών εταιρειών φαίνεται ότι μπορούμε να έχουμε Χριστούγεννα χωρίς δώρα. Θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει ότι έτσι αποκαθίσταται το αυθεντικό νόημα της εορτής: η προσφορά αγάπης και άλλων ευγενών αισθημάτων. Αλλά πώς να προσφέρεις αγάπη εξ αποστάσεως; Η αγάπη προϋποθέτει τηνσωματικότητα. Για αυτό και ο Χριστός σαρκώθηκε για να προσφέρει στον άνθρωπο.
Τα Χριστούγεννα είναι και διακόσμηση, εσωτερικών και εξωτερικών χώρων. Και αυτή φέτος ισχνή. Στον δημόσιο χώρο επειδή δεν πρέπει να γίνει η ομορφιά πρόκληση για πολυπληθείς συγκεντρώσεις. Επιπλέον, γιατί η σπατάλη δεν συνάδει με τον πόνο της αρρώστιας και την φτώχεια που σωρεύει η κρίση. Αλλά και στους εσωτερικούς χώρους, το άγχος, η αγωνία και η αβεβαιότητα δεν συνάδουν με την χριστουγεννιάτικη extravaganza. Στο τέλος, τι να την κάνεις την διακόσμηση όταν δεν μπορεί να την θαυμάσει κανείς πέραν εσού; Ακόμα και ο Θεός έφτιαξε τον άνθρωπο ως θεωρό και θαυμαστή του έργου του, του σύμπαντος. Χωρίς την έξωθεν αναγνώριση, ομορφιά δεν υπάρχει.
Πέρα από εικόνες, τα Χριστούγεννα είναι και ήχοι, αυτοί των καλάντων κατεξοχήν. Φέτος ούτε κάλαντα μπορούμε να έχουμε. Παρότι οι ήχοι απελευθερώνονται γρήγορα από τον φορέα τους και ταξιδεύουν στον αέρα, δεν υπάρχει κανείς που να μην θεωρεί τις ζωντανές εκτελέσεις υπέρτερες. Γιατί μεταδίδουν όχι μόνο το πνεύμα, αλλά και το πάθος της μουσικής. Τα εξ αποστάσεως κάλαντα είναι κρύα και δεν ζεσταίνουν τις ψυχές. Είναι μουσικά κομμάτια, αλλά όχι χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Προσφέρουν αισθητική απόλαυση, αλλά δεν αποτελούν αφορμή σμιξίματος και προσφοράς.
Από τα φετινά Χριστούγεννα απουσιάζει και ο χριστουγεννιάτικος καιρός. Βιώνουμε ένα παρατεταμένο ζεστό φθινόπωρο, που δεν συνάδει με την χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. Τι μένει, τελικά, από τα Χριστούγεννα; Φαγητό και ελπίδα θα έλεγα. Η χριστουγεννιάτικη κουζίνα δεν αλλάζει. Η μέριμνα για την υλική μας πλευρά είναι, τελικά, πιο ανθεκτική από την μέριμνα για την ψυχή μας και το πνεύμα μας, παρότι ο λόγος του Χριστού είναι ότι «ουκ επ′ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος». Δεν πρέπει όμως να ξεχάσουμε ότι φέτος δεν μπορούμε να έχουμε πλήρως και τα γεύματα αγάπης, σημαντικά τόσο για εκείνον που προσφέρει όσο και για εκείνον που δέχεται.
Όσον αφορά στην ελπίδα, αυτή φαίνεται να είναι το έσχατο αποκούμπι μας, ο δεσμός που μας συγκρατεί μέχρι να περάσουμε στα επόμενα Χριστούγεννα, τα οποία θα μας αποζημιώσουν για την φετινή απώλεια. Ο χρόνος, δυστυχώς, είναι ανεπανάληπτος, παρότι τον θυσιάζουμε με μόνη παρηγοριά την ελπίδα του νέου χρόνου. Η ελπίδα είναι ένα «καλόν κακόν», ένα όμορφο και πλανερό κακό. Η ελπίδα συσκοτίζει τον ορίζοντά μας, μάς αποτρέπει από την λογική ανάλυση της κατάστασης και δυσχεραίνει την προβλεπτικότητα. Η ελπίδα είναι απατηλή.
Τα φετινά «Χριστούγεννα χωρίς Χριστούγεννα» θεωρώ ότι δεν πρόκειται να αποτελέσουν μεμονωμένο γεγονός, ανεξάρτητα από την πορεία της πανδημίας. Και αυτό γιατί τα φετινά αποδομημένα Χριστούγεννα είναι συνάμα και απομαγευμένα. Όταν ο μύθος εκλογικευτεί, μένει ως κέλυφος. Δίχως πνοή και ζωή. Δίχως επιστροφή στην προτέρα κατάσταση. Το όλον έβγαζε νόημα, τα μέρη όχι.
 
Πηγή