ΦΩΤΙΟΥ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ ΑΤΕΛΗΣ ΨΗΦΗΔΩΣΙΣ ΄- Γιάννης Πεγειώτης

 

ΦΩΤΙΟΥ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ

ΑΤΕΛΗΣ ΨΗΦΗΔΩΣΙΣ

Γιάννης Πεγειώτης

 
Ο Φώτης Κόντογλου, ο κυρ Φώτης ο των Κυδωνιών, εισέβαλε με έναν άλλον τρόπον εις την Ελλάδα των ετών του είκοσι.
Γεννηθείς το έτος 1895 μήνα Νοέμβριο από πατέρα ναυτικό τον Νικόλα Αποστολελλη και μητερα τη Δέσπω Κοντογλου από γενιά ιερατική του Αϊβαλιού.
Πατρίς του η πλέον πρωτινή πολιτεία της Ελληνικης Ανατολής με ρίζες βαθιές ως τις Αρχαίες Κυδωνιές.
Παιδί και νέος στην Ανατολή μαζί με τα αδέρφια του τελείωσαν το Σχολαρχείο και το ονομαστό Γυμνάσιο των Κυδωνιών
Με την άφιξην στην Αθηνα το έτος 1913 με την ταυτόχρονα εγγράφην στην Γ Τάξη της Σχολής Καλών τεχνών μια πορεία αναζήτησης και επιβίωσης ξεκινά για το χαρισματικό παιδί από το Αϊβαλί
Εκείνην την εποχή δεν είχαν καν  υποπτευθεί οι νέοι και οι νέες του Αϊβαλιού τι περίμενε την πόλη το ετος 1922 που προσέγγιζε. Ο Κόντογλου ζώντας στην Ευρώπη, Επιβιώνοντας με δυσκολίες μεγάλες. Προχωρεί σταδιακά σε ένα ισχυρό φρόνημα και χαρακτήρα που δεν μπορείς να τον νταγιαντισεις με ψευδαισθήσεις.
Ο βιογράφος του Π. Ριζόπουλος περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει με την έλευση του 1914 "Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Α´ Παγκοσμίου Πολέμου ἡ οἰκογένειά του ἀναγκάζεται νὰ τοῦ διακόψει τὸ ἐπίδομα σπουδῶν καὶ μαζὶ μὲ τὸ συμμαθητή του Σπύρο Παπαλουκᾶ, ἐργάζονται σὲ φωτογραφεῖα καὶ βάφουν θεατρικὰ σκηνικά. Μὲ τὴν καταστροφὴ τοῦ Ἀϊβαλίου (1914–1917) χάνει τὴ μητέρα καὶ τὸ θεῖο του, διακόπτει τὶς σπουδές του καὶ μεταβαίνει στὴν Εὐρώπη ὅπου ἐργάζεται ὡς ἀνθρακωρύχος. Παραμένει στὸ Παρίσι καὶ συνεργάζεται μὲ τὴν ἐφημερίδα Illustration. Τὸ 1919 ἐπιστρέφει στὸ Ἀϊβαλὶ ὅπου διδάσκει γαλλικὰ στὸ Παρθεναγωγεῖο τῆς πόλης."
Βιωνοντας  τραγικά τον πρώτον διωγμον δεν εμπιστευεται τους Τουρκους στο δεύτερο διωγμον.Φευγει από το Αι βαλι με τους επιζωντες συγγενείς του πριν μπουν οι ΤΟΥΡΚΟΙ.και οδηγησουν τον ανθο της νιοτης στα ταγματα εργασίας.Τρεις χιλιαδες νέους άντρες από τους οποίους θα επιζησουν είκοσι τρεις.Αναμεσα τους και.ο Ήλιας
Βενεζης.
 
ΣΥΝΑΦΟΡΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
 
Οι  βιογραφοι του μεγάλου Αιβαλιωτη προσπερνουν βιαστικα την δεύτερη μεγαλύττερη του ορφανια.Στον πρώτο  διωγμο δεν χάνει τα στήριγματα για τις σπουδές του από την παραγωγη της οικογενειακης γης.Στους διωγμους από το δεκατέσσερα ως το δεκαεφτά χάνει την πολυαγαπημενη μητερα και τον δεύτερο πατερα και ευεργετη του,τον Θειον του Στεφανον Κοντογλου τον μυθικον  ηγουμενον της Αγιας Παρασκευής.Διακοπη των σπουδών,ορφανια,ταξιδια και βιοπορισμος...Εις τας αρχας της νεοτητος...
Επιστρέψει στο Αιβαλι,εργαζεται ως καθηγητής αλλά και παλιν νέα ανατροπη του βιου.Προσφυγια ξανά με τη τραγικη στιγμή της σφαγης της πολιτειας του...
 
Οι Αιβαλιωτες δεν αναζητουν απλά κάποιες από  τις απωλειες ανθρώπων.Αγωνιζονται να ανακαλυψουν πόσοι ελάχιστοι ανδρες επεζησαν.Αλλος απαρφανισμος.Η απουσια συμμαθητων και φιλων,συγγενων,θειων,γειτονων.Λες και πασκισαν να μην μείνει σοκκακι του Αιβαλιου αδακρυτο.Πρωτινοι τεχνιτες,ΔΑΣΚΑΛΟΙ,τυπογραφοι,ψαλταδες,γεωργοι,βοσκοι,πεταλωτες...όλοι στα "αμελε ταμπουρου" και στο θάνατο.
Ίσως γι' αυτό φευγει δύο φορές στο Άγιον Όρος στην περίοδο μετά την Καταστροφη.
Όλα τα χρόνια της βιοπαλης στην Ευρώπη και το ταξίδι των αναζητησεων.Η παλη στα ανθρακωρυχια θα δυναμωσουν τον Μικρασιατην νέον ,θα τον ωθησουν στη γραφη και τη ζωγραφική
Δρόμους που κλουθα από εφηβος και νέος τους κρατει με σακκιδιο και πυξιδα στην αναπαντεχη προσφυγια μετά τη δίπλα ορφανια.
Θα ζωγραφισει και θα γράψει μετά το είκοσι δύο με το αίσθημα της αγάπης της γενεθλιου γης και της πατρικης θάλασσης....
 
ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ
ΣΥΝΑΦΟΡΑ ΤΡΙΤΗ
Μετά την Μικρασιατικη καταστροφη και τη διασωση του στη Μυτιληνη ο Κοντογλου στην Αθήνα αναζητει στήριγματα και οδοδειχτες.
 
Οι επισκεψεις του στο Άγιον Όρος ιδιαίτερα τα πρώτα δύο ταξιδια τον στηρίζουν.Ζει κοντά σε Αιβαλιωτες ψαραδες,σε καλογηρους που ζουν  με τρατες και θαλλασσοδουλευουν πραγμα που του ομορφαινει τον βιον μιας και ο ίδιος ητο από μικρός θαλασσοδαρμενος και οικειος με τη ναυτοσυνη και της θάλασσης τα δώρα μα και τους αερηδες των αιγιαλων τους ήξερε από νακρας ως τελειωσεως
 
Στο όρος το μάτι του πλουτιζει με ζωγράφιες αιώνες.Ανακαλυπτει μια τέχνη πρωτινην αρχαία και Φωτεινη να φωτισει την πενθουσαν για την χαμενην ανατολή καρδιάν του
 
Όλον ετουτον τον καιρό γράφει και ζωγραφίζει με υλικά ποικιλα.Οριζει επίσης και την πορεία ενός ανδρος της Ανατολης σε μιαν Αθήνα που πάρα τις όμορφιες της έχει και την πλευρά την σκοτεινή μιας μέρας Βαβυλωνος ιδιαίτερως για τους πρόσφυγες Χριστιανους της Ανατολης.
 
Στα χρόνια του μεσοπολεμου τα εργογραφικα σημείωμα τα με αναφορα στις εκδοτικες πρωτοβουλίες του Φώτη  Κοντογλου εντασσουν τα παρακατω εκδοθεντα έργα
 
" Cazas (Παρίσι 1920) - Αϊβαλί, τυπογραφείο Κυδωνιακού Αστέρα /εκδ. οίκος Χ. Γανιάρη και Σία, Αθήναι, χ.χ.ε. [1922].
Βιβλία του Βέγα. Φ. Κόντογλου: Βασάντα. Με ζωγραφιές και με πλουμίδια απ' το χέρι το συγγραφέα, εκδ. Χρ. Γιανιάρης, χ.χ.ε., [1923].
Η τέχνη του Άθω. Αντιγραφή και ανασυγκρότηση Φώτη Κόντογλου, εκδ. Χρ. Γάνιαρης, χ.χ.ε., [1923].
Ταξείδια σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και της Ανατολής, περιγραφικά του τι ακούμε από τα χρόνια των Βυζαντινών, των Φράγκων, των Βενετσάνων και των Τούρκων, Αθήνα, 1928.
F. Contoglou, Icons et fresques d'art byzantin, Athènes, 1932.
[Με τη συνεργασία του Ανδρέα Ξυγγόπουλου], Τοιχογραφίαι εκκλησιών του Υμηττού. Μοναί Θεολόγου και Καισαριανής, εκδ. Ανωνύμου Εταιρείας «Ελληνικές Τέχνες», Αθήναι 1933.
Ο Αστρολάβος. Βιβλίο παράξενο γραμμένο από το Φώτη Κόντογλου, Κέρκυρα 1935 [Αθήνα, 1934-στο εσώφυλλο].
 
Είναι και άλλα έργα των χειρων του μέχρι του στους 1939 και της εναρξεως του Παγκοσμιου Πολέμου.Ο Φωτης Κοντογλου. πέρα από τα ποικιλα έργα βιοπορισμου εργαζεται ,αποτυπωνει και θαυμαζει όσες παλαιοτερες Εκκλησίες κατά παντού της Ελλάδος.
Αυτή ητο η σωστικη πορεία του στο μεσοπολεμου γραμμενη ελλειπτικω και φτωχικω τω τρόπω...
ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ
ΣΥΝΑΦΟΡΑ ΤΕΤΑΡΤΗ
Γράφουν κάποτε επιπόλαια γραφιδες της ασφαλείας για τον κυρ Φώτη Κοντογλου πως ητο εις τες γραφες του ενιοτε επιθετικός  και καποτε φανατικος.Βεβαιως δεν έχουν πληρην εικόνα όλων των γραφτων του στην εφημερίδα  Ελευθερια των Αθηνων
Από του ετους 1949 μέχρι τη φυγη του το 1965 έχει γράψει πανέμορφα κείμενα στην εβδομαδιαια του γωνιά αναγνωσης της ελληνικης πραγματικότητας με ένα βλεμμα φωτός.Απο όλα αυτά τα κείμενα έχει προκυψει το πολύ παρηγορητικο βιβλίο Ευλογημενο Καταφυγιο που πολύ αγαπηθηκε στα χρόνια του ενενηντα ιδιαίτερως οι γραφες για τις χαρες του Καλοκαιριου και για τις όμορφιες της απειρακτης ελληνικης φύσης και Ομορφιας
 
Πόσο αληθινά το γραψε τότε και πόσο επικαιρον ηχει στις ημέρες μας"Τι μεγαλομανία σ᾿ έχει πιάσει, αδελφέ μου, και δεν βρίσκεις ησυχία και χτίζεις πατώματα απάνω στα πατώματα, κι᾿ έχεις δυό τρία αυτοκίνητα και κότερα και κάθε λογής μάταια πράγματα!
Γύρισε και κύτταξε και τον αδελφό σου, να δροσισθεί η ψυχή σου με την ευλογημένη καλωσύνη, που την ξεράνανε τα τσιμέντα, οι ψεύτικες κουβέντες, οι συμφεροντολογικές παρέες, οι συνοφρυωμένες αξιοπρέπειες. Αν δεν μπορείς να κάνεις θυσίες, τουλάχιστον να συχαθείς την αδικία. Μην αδικείς. Η αδικία είναι σιχαμερή στρίγγλα, χωρίστρα των ανθρώπων, ανθρωποκτονία...."
 
Δεν ητο επιθετικός ο κυρ Φωτης.Εγκαιρος σωστικος.Περιεγραψε στα χρόνια του πενηντα και του εξηντα τι φτωχεια ψυχική και γκαρδιακη θα μας έβρισκε αν δεν ξεφευγαμε από τον συρφετο των πόλεων βαβυλωνων και αν δεν στρεφομασταν ξανά στην Ελληνική φύση και την παρηγοριαν της θάλασσης...